|
Mục Lục |
Sơ lược tiểu sử
Lời giới thiệu
Cây cổ thụ |
|
Phần Một
1. Người lang thang
2. Vỏ chuối khô
3. Người mù
4. Lọ thuốc
5. Trẻ con nô đùa
6. Rắn hổ mang
7. Cái gáo dừa
8. Nấu nướng
9. Thằng khùng
10. Cốc nước
11. Đập ngăn nước
12. Cái lỗ sâu
13. áo quần dơ
14. Chiếc cốc thủy tinh
15. Người nghiện rượu
16. Vịt
17. Khoảng trống không
18. Gia đ́nh
19. Phân bón
20. Lửa
21. Cá
22. Cá và ếch
23. Cái nơm cá
24. Người đánh cá
25. Đèn bấm
26. Xa lộ
27. Con ếch
28. Trái cây
29. Đống rác
30. Nước sơn
31. Cỏ
32. Bàn tay
33. Cái hố
34. Căn nhà
35. Người nội trợ
36. Con chó chóc
37. Con dao tây
38. Gút thắt
39. Chiếc vá
40. Mái nhà dột
41. Lá cây
42. Lá thư
43. Khúc gỗ
44. Gỗ
45. Bờ sông
46. Con ḍi
47. Quả xoài
48. Thuốc và trái cây
49. Thương gia
50. Dầu và nước
51. Trẻ mồ côi
52. Xe ḅ
53. Mặt hồ tĩnh lặng
54. Nước mưa
55. Nước chảy
56. Con đường
57. Tảng đá
58. Cái đinh vít
59. Cấy mạ
60. Con dao bén
61. Con rắn
62. Con nhện
63. Nước chảy, nước đứng yên
64. Trái ngọt
65. B́nh thủy
66. Người khát nước
67. Gai nhọn
68. Cái bẫy
69. Khách lữ hành
70. Cây
71. Con rùa
72. Cành cây và rễ cây
73. Lúa
74. Con trâu
75. Gà rừng
76. Sân đầy loại thú
77. Hàng trăm mọi thứ
78. Tổ kiến
79. Vườn táo
80. Quả táo
81. Mụt măng
82. Gậy lớn, gậy nhỏ
83. Người mù
84. Thân thể và vẻ đẹp của nó
85. Cơm
86. Ḷ gạch
87. Chiếc cầu
88. Tượng Phật
89. Xây nhà và nhuộm áo quần
90. Những chiếc xe |
Phần Hai
91. Con mèo
92. Gà trong chuồng
93. Trẻ con
94. Cây ốm yếu cong queo
95. Cái khay bẩn
96. Lầu trên, lầu dưới
97. Những giọt nước
98. Con vịt
99. Con giun
100. Mùi phân
101. Vật đắt giá
102. Đau nhức bên trong
103. Rơi từ cây xuống
104. Nông phu và người mẹ
105. Quả bóng đá
106. Bạn bè
107. Trái cây trong tay
108. Cây ăn trái
109. Giỏ rác
110. Đi sai đường
111. Đường ra phố
112. Đối Diện với Chính Ḿnh
113. Tiêu hóa tốt
114. Trạm ga trung tâm
115. Sợi tóc trong tô canh
116. Sợi tóc che quả núi
117. Giảng đường
118. Nắm bùn
119. Gà mái hay gà trống?
120. Dược Thảo
121. Chủ và khách
122. Ḥn sắt nóng
123. Một ḥn sắt nóng đỏ khác
124. Thỏi sắt nóng và viên kẹo
125. Lữ quán
126. Người chủ nhà
127. Đứa trẻ thơ ngây
128. Đứa trẻ
129. Ngứa đầu
130. Ch́a khóa
131. Dùng ch́ đổi vàng
132. Giă biệt bạn xưa
133. Cái bật điện và cái
bát
134. Con rắn mối
135. Mất chỗ nào t́m chỗ đó
136. Lá sen
137. Những đóa sen
138. Khối nước đá
139. Trái xoài
140. Người bán hàng
141. Thịt
142. Thịt dính ở kẻ răng
143. Con cuốn chiếu
144. Tiền, sáp và phân gà
145. Con khỉ
146. Tổ kiến lửa
147. Bà cố
148. Người nói dối
149. Giẻ rách
150. Người làm ruộng
151. Khách dự tiệc
152. Bàn đạp máy may
153. Mẫu bánh ngọt
154. Trồng cây ăn trái
155. Tiêm thuốc độc
156. Cây viết quí giá
157. Con cọp điên
158. Pháp hành của người chủ nhà
159. Con khỉ
160. Sông và suối
161. Sợi thừng
162. Cát và muối
163. Học tṛ
164. Mương thoát nước
165. Mảnh chai trong chân
166. Con ngựa bất kham
167. Cái gốc cây
168. Thức ăn tráng miệng
169. Quả xoài ngọt
170. Quả đu đủ ngọt
171. Máy ghi âm
172. Vơ sĩ và người ăn
trộm
173. Trộm và kẻ giết người
174. Tấm lưới cá chằng chịt
175. Rễ Cây
176. Hướng về phía ánh sáng
177. Hư ngụy
178. Dây leo
179. Chim kên kên
180. Con trâu
181. Giếng nước và vườn cây ăn
trái
182. Khúc gỗ
183. Lạc hướng
Kết |
-ooOoo-
Sơ Lược Tiểu Sử
Ajahn Chah sinh năm
1918 trong một ngôi làng phía Bắc Thái Lan. Ngài xuất gia
sa di từ lúc c̣n nhỏ và trở thành một vị tỳ khưu năm
20 tuổi. Ngài theo truyền thống hành
đầu đà của các sơn tăng
trong nhiều năm. Hằng ngày mang bát xin
ăn, chuyên tâm hành thiền và
đi khắp nơi để truyền bá giáo pháp.
Ajahn Chah hành thiền dưới sự chỉ dẫn của nhiều
thiền sư danh tiếng trong đó có ngài
Ajahn Mun, một vị thiền sư nổi tiếng và
được kính trọng vào thời bấy
giờ. Ajahn Chah đă chịu nhiều
ảnh hưởng của ngài Ajahn Mun. Ajahn Chah là một thiền sư tuyệt
diệu, Ngài đă dạy
đạo một cách trực tiếp, rơ
ràng, và tận tụy chia sẻ sự chứng nghiệm giáo pháp của ḿnh cho
những người đến sau. Lời dạy của Ngài
thật đơn giản: "Hăy
để sự vật tự nhiên,
đừng dính mắc. Hăy xả bỏ tất
cả. Sự vật thế nào, hăy để y như vậy".
Ajahn Chah viên tịch vào ngày 16 tháng Giêng, 1992 ở Wat Pah Pong,
tỉnh Ubon Ratchathani.
*
Lời giới thiệu
Ajahn Chah thường nhắc nhở chúng ta rằng:
Đức Phật chỉ dạy cho chúng ta phương
cách tu để thoát khổ nhưng Ngài không thể tu thay cho chúng
ta được. Không thể dùng lời
để diễn đạt chân lư mà cũng
không thể đem chân lư để tặng cho ai.
Ajahn Chah thường nói với chúng ta là muốn giúp cho tâm
thấy được chân lư chỉ có thể dùng
ví dụ và sự so sánh. Nếu tạo được một
vị Phật trong tâm th́ chúng ta có thể thấy rơ rằng mọi vật
không có ǵ khác với chúng ta cả. Nhiều ví dụ
đă
được Ajahn Chah dùng
để dạy Đạo phát xuất từ những kinh
nghiệm thâm sâu trong lúc Ajahn Chah sống trong rừng. Việc thực hành
của Ajahn Chah chỉ đơn giản là
quán sát, theo dơi một cách chánh niệm và tỉnh giác tất cả những
ǵ đang diễn ra bên trong cũng
như bên ngoài chính ḿnh. Ajahn Chah thường nói việc hành thiền
của Ngài chẳng có ǵ đặc biệt. Ajahn
Chah tự so sánh ḿnh với một cội cây trong rừng. Cội cây
chỉ là cội cây và Ajahn Chah cũng chỉ là Ajahn Chah thôi, chẳng có
ǵ đặc biệt cả. Nhưng từ sự không đặc
biệt này phát sinh ra một sự hiểu biết sâu xa về chính ḿnh
và thế gian. Không thể dùng ngôn từ
để diễn đạt giáo pháp. Giáo pháp tự hiển bày trong từng
phút giây, nhưng chỉ khi nào tâm tĩnh lặng ta mới có thể thấu hiểu
giáo pháp. Ajahn Chah có khả năng kỳ
diệu để biến đổi giáp pháo vô ngôn thành những ví dụ tươi
mát, lúc khôi hài ư nhị, lúc vần điệu
nên thơ, thường là để đánh
động vào chỗ linh diệu nhất của con tim. Chúng ta
đang ch́m
đắm trong bể ái dục như thú tham mồi
ngon, ruồi say mật ngọt. Đời sống chẳng qua chỉ là những
chiếc lá rụng và tâm chẳng khác nào những ḍng nước chảy.
Lời dạy của Ajahn Chah tràn
đầy những ví dụ ư nhị như vậy. Chúng
tôi sưu tập những ví dụ đầy ư nghĩa thâm sâu này
để khơi động tâm linh những ai đang
bị dày ṿ bởi những nhiệt năo của thế gian t́m
được một chỗ nghỉ yên tĩnh
dưới bóng mát của một cội cây trong rừng. Ajahn Chah thường nói:
"Chúng tôi dùng ví dụ để nói về
giáo pháp, v́ giáo pháp không có h́nh dáng. Ai có thể nói
giáo pháp vuông hay tṛn? Phương pháp hay nhứt
để diễn giải giáo pháp là dùng
ví dụ."
*
Cây Cổ Thụ
Người ta thường dọ hỏi về cách hành thiền của
riêng tôi, tôi chuẩn bị tâm như thế nào khi ngồi thiền. Không có
ǵ đặc biệt hết, tâm tôi để yên
tại chỗ mà hồi nào tới giờ nó vẫn ở. Họ hỏi tôi, thế th́ Ajahn
Chah là một vị Alahán chăng? Tôi có
biết đâu, tôi như cây cổ thụ đầy lá hoa và trái, chim chóc
tới ăn và làm tổ trong cây
đó, nhưng cây cổ thụ không hay biết ǵ
về thân phận của nó, nó cứ sống tự nhiên như vậy, nó sao nó vậy,
thế thôi.
-ooOoo-
Phần I
1. Người Lang Thang
Khi không có chỗ ở thật sự th́ chúng ta chẳng
khác nào một kẻ lang thang không định
hướng, hết rẽ lối này lại rẽ sang lối kia, dừng một lát rồi
lại tiếp tục đi cho đến lúc chúng ta
trở về nơi trú ngụ thật sự của ḿnh. Tất cả những ǵ chúng
ta đă làm, chúng ta
đều chán ngán chẳng khác nào
người rời làng để đi du lịch; khi nào
trở về nhà, người đó mới thấy thoải
mái dễ chịu thật sự. Chẳng có nơi nào trên thế gian này là
nơi trú ngụ b́nh an thực sự, đó là
bản chất tự nhiên của thế gian. Hăy nương tựa vào chính ḿnh
để t́m một chỗ trú ngụ an toàn,
đừng t́m cầu nơi nào khác bên
ngoài. Khi niệm tưởng tới Đức Phật,
nhớ những lời dạy chân thật của Ngài, ḷng ta khởi dậy một
sự biết ơn và tôn kính sâu xa. Mỗi khi thấy
được sự thật của một sự vật nào
đó th́ chúng ta sẽ thấu
đáo lời dạy của Đức Phật, dầu chúng
ta chưa bao giờ thực hành giáo pháp. Nhưng dầu cho có kiến
thức về Phật pháp và đă từng
thực hành giáo pháp, nếu không thấy
được chân tướng của giáo pháp th́ chúng ta cũng chỉ là
những người không nhà, chẳng khác chi những kẻ lang thang không
định hướng. Khi thấy được các pháp
thế gian đều giả tạo ta sẽ tức khắc rời bỏ tất cả để trở về nơi
trú ngụ thật sự của ḿnh, đó là
con tâm của chúng ta.
*
2. Vỏ Chuối Khô
Khi thấy được mọi
sự trên thế gian này chẳng khác nào những vỏ chuối khô vất
bỏ th́ bạn sẽ không c̣n bị dao động,
chán nản, và đau khổ trước sự
đến đi liên hồi của mọi sự vật trên thế gian - dầu vui hay
buồn.
Nhận thức được
điều này bạn sẽ thong dong trên
đường giải thoát.
*
3. Người Mù
Cả thân và tâm chúng ta
đều không ngừng sinh diệt. Các pháp
hữu vi hay mọi sự vật trên thế gian
đều luôn luôn biến đổi. Sở dĩ chúng
ta không biết chính xác, đúng thực các hiện tượng đổi thay của thế
gian v́ chúng ta tin tưởng và chấp trước vào những cái giả
tạo không thực, chẳng khác nào chúng ta
được một người mù dẫn
đường. Làm thế nào chúng ta có
thể đi được một cách an toàn
dưới sự hướng dẫn của một người không sáng mắt. Người mù có thể
đưa chúng ta vào rừng rậm um
tùm v́ họ không thấy đường. Cũng vậy,
khi tâm bị mê mờ, dính mắc, bám víu vào các pháp thế gian,
th́ thay v́ t́m được hạnh phúc ta lại
gặp khổ đau, thay v́ đạt được
an b́nh ta lại gặp giao động.
Có một tâm như thế th́ chỉ gặp gian nguy và khốn khổ mà
thôi. Chúng ta muốn thoát khỏi đau
khổ và khó khăn, nhưng chúng
ta lại tạo ra khó khăn và đau
khổ. Thế rồi, ta than trời trách đất. Ta đă tạo ra những
nhân xấu. Và nguyên nhân của các việc làm tệ hạinày là do ta không
biết rơ thực tướng của sự vật, không biết rơ các pháp hữu vi luôn
luôn biến đổi, cứ khư khư chấp giữ
chúng, nghĩ rằng chúng sẽ ở măi với ḿnh.
*
4. Lọ Thuốc
Có thể ví sự tu hành của chúng ta với một lọ
thuốc mà thầy thuốc phát cho bệnh nhân. Nếu không uống thuốc mà
chỉ đọc cách dùng ghi trên lọ
thuốc th́ dầu có đọc hàng trăm
lần lời chỉ dẫn bịnh nhân cũng không lành bệnh và vĩnh vi
ễn không hưởng được chút lợi lộc nào
do thuốc đem lại. Thấy không khỏi
bệnh, bệnh nhân có thể oán trách thầy thuốc thiếu năng lực, hoặc
lọ thuốc chẳng có chút tác dụng nào. Bệnh nhân chẳng hề
biết rằng ḿnh chỉ xem xét chai thuốc và
đọc cách dùng mà không chịu
uống theo lời chỉ dẫn của thầy thuốc. Nếu bệnh nhân biết tuân theo
lời chỉ dẫn và uống thuốc đều đặn th́
đă khỏi bệnh rồi. Thuốc chữa
bệnh của cơ thể. Giáo pháp của Đức
Phật chữa bệnh tâm và đưa tâm
về trạng thái khỏe mạnh tự nhiên.
Đức Phật là bác sĩ chữa tâm
bệnh của chúng sinh và Phật pháp là lương dược
để trị bệnh phiền năo. Chúng
ta, mỗi người đều có tâm bệnh, vậy hăy
mau mau t́m về nương tựa nơi Phật Pháp.
*
5. Trẻ Con Nô
Đùa
Quán sát bản chất của tâm nhiều lần, ta sẽ hiểu
rơ rằng tâm chỉ là tâm không có ǵ khác.
Đường lối của tâm cũng chỉ là
như vậy... như vậy mà thôi. Đó là
bản chất tự nhiên của tâm. Nếu thấy
được điều này một cách rơ ràng th́ ta không c̣n chấp trước
vào sự suy nghĩ và cảm giác. Ta sẽ không thêm ǵ vào
đó nữa nếu ta luôn luôn tâm niệm rằng
"đó chỉ là đường lối của tâm mà
thôi." Khi tâm thật sự hiểu rơ th́ tâm sẽ xả bỏ tất cả. Suy nghĩ
và cảm giác vẫn c̣n đó, nhưng chúng
mất hết tác dụng. Chẳng hạn, lúc đầu bạn thấy khó chịu khi gặp một
đứa trẻ hiếu động, chạy nhảy la hét ồn ào. Bạn có thể la
mắng quở phạt nó. Nhưng khi đă
hiểu rơ rằng bản tánh tự nhiên của trẻ con là hiếu
động và
đùa nghịch th́ bạn sẽ không
c̣n phiền trách chúng nữa. Khi xả bỏ th́ mọi khó chịu sẽ tan biến.
Tại sao mọi khó chịu tan biến? Bởi v́ chúng ta
đă chấp nhận bản chất tự nhiên
của trẻ con. Cái nh́n của chúng ta đă
thay đổi. Chúng ta chấp nhận bản chất
tự nhiên của mọi vật. Chúng ta xả bỏ tất cả. Giờ
đây, tâm chúng ta b́nh an hơn,
có chánh kiến, có sự hiểu biết đúng
đắn.
*
6. Rắn Hổ Mang
Hoạt động của tâm
chẳng khác nào một con rắn hổ mang
độc hại có thể cắn chết người. Nếu
chúng ta không động chạm ǵ
đến rắn th́ rắn tự nhiên đi
theo con đường của rắn. Dầu cho rắn có độc hại đến đâu cũng chẳng
ăn nhằm ǵ đến ta. Nếu chúng
ta không đến gần rắn hay đụng vào rắn th́ rắn chẳng hề cắn
chúng ta. Rắn hổ mang hoạt động theo
bản năng của nó. Chuyện đương nhiên là như vậy. Nếu khôn
ngoan, bạn hăy để rắn tự nhiên
đừng đếm xỉa ǵ
đến rắn. Cũng vậy, hăy
để mặc cái không tốt ở đó; để nó đi
theo đường lối tự nhiên của nó. Cũng
để cái tốt nằm đó; để nó đi theo
đường lối tự nhiên của nó.
Đừng nắm giữ vào cái thích hay cái không thích, giống như
trường hợp không đụng đến rắn hổ mang
vậy. Người thông minh, trí tuệ sẽ có thái độ như vậy đối với mọi
cảm xúc dấy lên trong tâm ḿnh. Khi
điều tốt hiện khởi hăy
để nó tốt như vậy; hiểu biết bản chất
của nó. Cũng vậy, khi điều không tốt hiện khởi hăy
để nó không tốt như vậy; để nó thuận
theo bản chất của nó. Chúng ta không muốn động đến chúng v́
chúng ta chẳng muốn ǵ cả. Chúng ta không muốn cái xấu. Chúng ta
cũng chẳng muốn cái tốt. Chúng ta không muốn nặng, cũng chẳng muốn
nhẹ. Không muốn hạnh phúc cũng chẳng muốn
đau khổ. Khi cái muốn của chúng ta
chấm dứt th́ sự b́nh an tĩnh lặng sẽ
đến với chúng ta.
*
7. Cái Gáo Dừa
Tham muốn là một phiền năo, nhưng trước tiên
phải có ư muốn mới có thể khởi đầu
việc hành thiền. Giả sử bạn
đến chợ mua một quả dừa và lúc ra về có người hỏi:
- Anh mua dừa làm ǵ?
- Mua để ăn.
- Anh sẽ ăn luôn
gáo dừa sao?
- Dĩ nhiên là không.
- Tôi không tin, nếu không
ăn luôn gáo dừa, tại sao anh lại mua
nó?
Vậy đó, bạn sẽ trả
lời như thế nào khi có ai cắc cớ hỏi như vậy?
Chúng ta nảy ra ư muốn hành thiền trước khi
thực hành. Nếu không có ư muốn thực hành
đến trước th́ sẽ không có việc
thực hành. Quán sát như vậy giúp cho trí tuệ phát sinh. Bạn biết
rơ điều này. Chẳng hạn,
đối với trái dừa, bạn sẽ ăn luôn cái
gáo dừa chăng? Dĩ nhiên là không. Vậy th́ tại sao bạn mua
nó? Bởi v́ cái gáo dừa chứa đựng phần
cơm dừa. Chúng ta không ăn gáo dừa, nhưng bây giờ chưa phải lúc
vất bỏ nó. Thoạt đầu, phải giữ gáo dừa lại. Sau khi ăn cơm dừa
xong, mới vất bỏ gáo dừa.
Việc thực hành của chúng ta cũng vậy. Trước khi
hành thiền, ta phải có ư muốn hành thiền, nhưng sự muốn là một
phiền năo. Bởi vậy khi đă hành
thiền rồi, phải bỏ mọi ư muốn, mọi tham ái
đi. Nếu có người nào cho rằng
chúng ta ăn cả cái gáo dừa th́
đó là chuyện của họ. Chúng ta
biết chuyện của chúng ta đang làm
là được rồi.
*
8. Nấu Nướng
Muốn thực hành giới, trước tiên phải huấn luyện
thân và khẩu, không cho chúng làm
điều bất thiện. Nhiều người cho rằng muốn có giới hạnh bạn phải
học thuộc ḷng những câu Pàli và phải
đọc tụng suốt ngày
đêm. Nhưng thật ra, muốn có
giới luật tốt đẹp th́ chuyện
phải làm là giữ thân và khẩu trong sạch.
Điều này chẳng có ǵ khó hiểu.
Chẳng khác nào chuyện nấu ăn. Đổ vào
nồi thứ này một ít, thứ kia một ít cho
đến khi vừa đủ và ngon lành là
được. Và khi món
ăn đă ngon lành, bạn chẳng cần
phải thêm ǵ vào nữa bởi v́ các loại chất liệu
để nấu nướng đă
đầy đủ cả. Cũng vậy, giữ cho thân
khẩu trong sạch là ta đă
giữ giới luật tốt đẹp.
*
9. Thằng Khùng
Giả sử một buổi sáng nào
đó bạn đang đi dạo mát th́ có
người mắng chưởi bạn. Vừa nghe lời mắng chưởi, tâm bạn biến chuyển
ngay. Bạn cảm thấy bực ḿnh, khó chịu, bị nhục mạ và muốn trả
đũa tức khắc.
Vài ngày sau đó,
có người đến thăm bạn và cho biết rằng người mắng chưởi bạn
hôm nọ là một thằng khùng: "Hắn khùng nhiều năm
rồi. Hắn đă mắng chưởi nhiều ngườinhư vậy. Chẳng ai thèm
để tâm đến những lời mắng chưởi của
hắn." Vừa nghe xong, bạn cảm thấy nhẹ nhơm ngay. Sự khó
chịu, sự bực ḿnh, sự sân hận và cái cảm tưởng ḿnh bị nhục mạ
đang đè nặng tâm bạn hai ba
hôm nay bỗng nhiên tan biến tất cả. Tại sao vậy? Bởi v́ bây giờ
bạn đă hiểu sự thật.
Trước đây, v́
chưa biết, bạn nghĩ rằng gă kia là một người b́nh thường nên bạn
tức giận, và sự tức giận này dày xéo tâm bạn, khiến bạn
đau khổ. Khi hiểu được sự thật th́
mọi chuyện đều thay đổi: "Ồ! Té ra
hắn là một thằng khùng. Mọi chuyện xảy ra cũng do tánh
khùng của hắn mà thôi! Chấp nhứt hắn làm ǵ." Thấu hiểu mọi chuyện
bạn sẽ cảm thấy dễ chịu. Đă
hiểu rơ nên bạn dễ dàng xả bỏ. Nếu không hiểu rơ sự thật th́ bạn
bị dính mắc ở đó. Khi nghĩ rằng người
mắng bạn là một người b́nh thường, bạn có thể giết hắn.
Nhưng khi bạn t́m ra sự thật, biết hắn là tên khùng bạn sẽ cảm
thấy thoải mái. Đó là sự hiểu
biết chân lư hay hiểu biết sự thật.
Nhiều người thấy
được giáo pháp cũng có kinh nghiệm tương tự. Khi tham lam, sân hận
và si mê tan biến th́ cũng tan biến một cách tương tự như
vậy. Bao lâu chưa biết rơ những điều
này, chúng ta thường nghĩ: "Ta phải làm ǵ
đây? Tức quá đi thôi!" hoặc "Ta phải
làm ǵ đây, thích quá đi thôi!"
Đó không phải là sự nhận thức hay hiểu biết rơ ràng.
Đó cũng giống như lúc bạn nghĩ tên
khùng là một người b́nh thường. Cho
đến khi bạn biết được hắn là một tên khùng th́ sự bực dọc
của bạn mới tan biến. Không ai có thể chỉ cho bạn thấy
điều này, chỉ khi nào tâm tự
nó nhận biết th́ sự dính mắc chấp giữ mới
được nhổ bỏ.
*
10. Cốc Nước
Nhiều người đến
gặp tôi có tŕnh độ trí thức
cao trong xă hội, trong đó có
thương gia, sinh viên tốt nghiệp, giáo sư và nhân viên
chính quyền. Tâm họ đầy ắp các quan
điểm về sự vật. Họ quá thông thái nên khó có thể nghe người
khác. Giống như một cái cốc, nếu chứa
đầy nước dơ th́ trở thành vô dụng. Chỉ khi nào
đổ hết nước dơ đi ta mới có thể sử
dụng được chiếc cốc. Cũng như phải vứt bỏ mọi quan niệm của ḿnh
th́ bạn mới có thể thấy được chân lư.
Kiến thức có được do việc thực hành của chúng ta vượt ra
ngoài sự thông thái và ngu dốt. Nếu bạn nghĩ rằng ḿnh thông thái,
giàu có, quan trọng và là một Nhà Học Phật Tinh Thông th́ bạn
đă che lấp chân lư vô ngă. Tất
cả những ǵ bạn thấy sẽ là tự ngă, tôi, của tôi. Nhưng Phật giáo
th́ loại bỏ tự ngă. Những kẻ quá thông thái sẽ không thể nào học
hỏi được. Trước tiên, phải vất
bỏ sự thông thái đi. Phải làm
cho chiếc cốc trống không trước đă.
*
11.
Đập Ngăn Nước
Thực hành định tâm
nhằm mục đích giúp tâm an định vững chắc, đem lại sự b́nh
an tĩnh lặng cho tâm. Tâm chúng ta thường vọng
động và bất an, khó kiểm soát.
Tâm cuốn trôi theo dục lạc ngũ trần như nước cuốn theo ḍng thác
lũ và tràn ngập khắp nơi. Con người biết cách khống chế nước, biết
sử dụng và kiềm chế nước làm cho nước trở thành một nguồn lợi ích
lớn lao cho nhân loại. Con người thật thông minh tài giỏi, họ biết
cách làm những đập nước khổng lồ,
những hồ trữ nước rộng lớn, những mương dẫn nước hữu ích. Tất cả
công tác trị thủy trên đều
nhằm mục tiêu làm cho nước hữu dụng hơn; không
để cho nước phóng túng buông lung,
muốn chảy đến đâu th́ chảy rồi cuối cùng dồn vào chỗ thấp
nhất mà không đem lại chút lợi ích nào.
Tương tự như vậy, khi tâm
được kiểm soát, được thường xuyên
huấn luyện, được ngăn chặn không cho
tự do phóng túng, như nước được đập ngăn giữ, th́ sẽ tạo
được vô vàn lợi ích.
Đức Phật dạy: "Tâm được kiểm soát,
chế ngự sẽ đem lại b́nh an, hạnh phúc thật sự. Hăy thận
trọng huấn luyện tâm để đạt được lợi
ích lớn lao nhất." Những loại thú như voi, ngựa, ḅ v.v...
phải được thuần hóa trước khi sử dụng
vào công việc, và chỉ khi nào
đă được huấn luyện thuần thục
th́ sức mạnh của chúng mới thực sự
đem lại lợi ích cho chúng ta. Cũng
vậy, tâm được huấn luyện tốt đẹp sẽ có nhiều phúc lợi gấp bội tâm
chưa thuần thục. Đức Phật và các thánh
đệ tử của Ngài cũng
đă huấn luyện tâm như vậy.
Trước kia, khi tâm chưa thuần thục, các Ngài cũng phải dày công
huấn luyện, tương tự như chúng ta
đang cố gắng làm ở đây. Hăy
xét xem tại sao các Ngài được chúng
ta tôn kính ngưỡng mộ như thế, đồng thời cũng nên xét xem
chúng ta đă thu nhận
được những lợi lạc ǵ qua lời
dạy của các Ngài. Tâm được kiểm soát
và huấn luyện là một thiết bị tốt
đẹp, hỗ trợ chúng ta trong mọi công
việc và trong mọi hoàn cảnh. Ngườinào chịu bỏ công huấn
luyện tâm sẽ có một cuộc sống quân b́nh, biết phát triển và
điều hành hợp lư các hoạt
động thường nhật. Và một khi
tâm đă
được huấn luyện thuần thục, đúng cách
th́ b́nh an hạnh phúc to lớn sẽ
đến với chúng ta.
*
12. Cái Lỗ Sâu
Giả sử có một cái lỗ và có một vật ǵ ở dưới
đáy. Người nào
đút tay vào lỗ mà không
đụng đến đáy đều than là lỗ
quá sâu. Một trăm người hay một ngàn
người đều than như vậy. Chẳng một ai
bảo rằng tay ḿnh không đụng
được đáy lỗ v́ tay quá ngắn. Chúng ta hăy trở về với chính
ḿnh, hăy bước lùi một bước để nh́n
vào chính chúng ta. Đừng than rằng
cái lỗ quá sâu mà hăy nh́n vào cánh tay của chính ḿnh. Nếu
bạn có thể thấy rơ điều này
th́ bạn sẽ tiến bộ trên đường tinh
thần và sẽ t́m được hạnh phúc
tốt đẹp.
*
13. Áo Quần Dơ
Khi mặc áo quần dơ hay cơ thể dơ, tâm ta cũng
bị ảnh hưởng và cảm thấy bực bội khó chịu. Nếu giữ cơ thể và áo
quần sạch sẽ gọn gàng th́ tâm cũng nhẹ nhàng dễ chịu. Cũng vậy,
khi giới luật không được ǵn
giữ, hành động và lời nói dơ
bẩn th́ tâm cũng bất an, tinh thần xuống thấp và nặng nề. Nếu
không tu hành đàng hoàng th́
không thể nhận chân và thấm nhuần phần tinh túy của giáo pháp
đang nội tại trong tâm. Hành
động và lời nói thiện lương
phát xuất từ một con tâm được đào
luyện đúng cách. Bởi thế phải kiên
tŕ thực hành để huấn luyện tâm một
cách liên tục.
*
14. Chiếc Cốc Thủy Tinh
Làm thế nào để có
chánh kiến? Tôi có thể trả lời một cách giản dị qua chiếc cốc thủy
tinh tôi đang cầm đây. Đây là cái cốc thủy tinh thật trong
sáng và hữu dụng. Bạn có thể dùng chiếc cốc này
để uống nước hay đựng nước và
giữ nước trong một thời gian dài. Chánh kiến hay sự hiểu biết
đúng đắn là thấy cái cốc này
như một cái cốc vỡ, một cái cốc đă
tan thành từng mảnh. Nếu bạn duy tŕ sự hiểu biết
đúng đắn này trong khi dùng
chiếc cốc, biết rằng chúng chỉ là tập hợp của những yếu tố, những
yếu tố này kết hợp lại với nhau để
rồi lại vỡ vụn ra sau đó. Nếu có được chánh kiến như vậy th́
bạn chẳng gặp vấn đề ǵ khó khăn
nữa. Cũng vậy, thân thể chúng ta chẳng khác nào chiếc cốc
thủy tinh, cũng sẽ đi đến chỗ vỡ ra
từng mảnh và chết. Bạn cần phải ư thức
điều này. ư thức
điều này không có nghĩa là bạn
phải đi đến chỗ tự giết ḿnh.
Cũng không có nghĩa là đập bể hoặc
vứt bỏ chiếc cốc đi. Bạn có thể dùng chiếc cốc cho
đến khi nó vỡ ra từng mảnh theo luật
tự nhiên của nó. Cũng vậy, cơ thể này chẳng khác nào một
chiếc xe phải được sử dụng cho đến
lúc nó trở về với cát bụi theo đường lối của nó. Công việc của bạn
phải làm là thấy rơ bản chất và
đường lối tự nhiên của sự vật.
Sự hiểu biết này có thể giúp bạn thong dong tự tại trước mọi biến
đổi của thế gian.
*
15. Người Nghiện Rượu
Dính mắc vào dục lạc ngũ trần chẳng khác nào
người nghiện rượu tự đốt cháy gan
ruột ḿnh mà không hề hay biết. Người uống rượu chẳng bao
giờ biết đủ, họ uống liên miên
mà không hề nghĩ đến sự tai hại của
rượu. Rốt cuộc họ sẽ bị đau khổ v́ bệnh tật hoành hành.
*
16. Vịt
Việc hành thiền chẳng khác nào việc nuôi vịt.
Bổn phận của chúng ta là cho vịt ăn
uống. Vịt lớn nhanh hay chậm là chuyện của vịt, không phải
chuyện của chúng ta. Hăy để cho vịt
tự nhiên làm công việc của vịt. Bổn phận của bạn là hành
thiền. Dầu tiến nhanh hay chậm, bạn cũng chỉ cần thản nhiên nhận
mà thôi. Khi tiến triển nhanh th́ biết là tiến triển nhanh, khi
tiến triển chậm th́ biết là tiến triển chậm, thế thôi. Thấy tiến
nhanh mà vui là trật rồi, thấy tiến chậm mà buồn là trật rồi. Nó
sao th́ biết nó như vậy. Đừng g̣
ép. Thực hành như vậy là có căn bản
tốt đẹp.
*
17. Khoảng Trống Không
Mọi người đều muốn
Niết bàn, nhưng nếu ta nói cho họ biết rằng Niết bàn chẳng
có chi cả th́ họ sẽ bắt đầu suy nghĩ.
Nhưng Niết bàn thực sự là chẳng có ǵ cả, hoàn toàn không
có ǵ cả. Hăy nh́n xem cái mái nhà, cái nền nhà này. Thử nghĩ rằng
mái nhà là cái có, cái hiện hữu và nền nhà cũng là cái có, cái
hiện hữu. Bạn có thể đứng trên
mái nhà hay trên nền nhà, nhưng bạn không thể
đứng ở khoảng không giữa mái nhà
và nền nhà. ở đâu không có cái có th́
ở đó trống không. Nếu nói một cách
trực tiếp, ta nói Niết bàn là sự trống không này. Nghe nói
như vậy, người ta sẽ thụt lùi một bước. Họ không muốn tiến tới. Họ
sợ vào Niết bàn sẽ không c̣n nh́n thấy con cái và thân bằng quyến
thuộc. Bởi thế mỗi khi chúng tôi chúc phúc cho thiện tín, cầu mong
các thiện tín sống lâu, sắc đẹp, yên
vui và sức mạnh th́ họ sẽ rất sung sướng. Nhưng nếu bắt
đầu nói với họ về sự xả bỏ và
trống không th́ họ chẳng muốn nghe. Có khi nào bạn thấy một người
già, già khụm, có sắc đẹp, khỏe mạnh
và yên vui không? Nhưng khi chúng tôi chúc họ sống lâu, sắc
đẹp, an vui, sức mạnh th́ tất
cả đều vui mừng và hài ḷng.
Họ đă dính mắc vào sự có, sự
trở thành; dính mắc vào sinh và tử. Họ muốn
đứng ở trên mái nhà hay ở trên
nền nhà, hiếm có người nào dám đứng ở
giữa khoảng trống không.
*
18. Gia
Đ́nh
Bạn chẳng phải cần
đi vào rừng sâu núi thẳm hay hang
động âm u để t́m kiếm giáp
pháp. Giáo pháp nằm ngay ở tâm bạn. Giáo pháp có ngôn ngữ của kinh
nghiệm. Giữa kinh nghiệm và khái niệm có sự khác biệt lớn lao.
Người nào nhúng tay vào nước nóng cũng
đều cảm thấy nóng. Cảm giác nóng này
có thể được diễn tả qua nhiều ngôn
ngữ khác nhau. Cũng vậy, người nào nh́n sâu vào tâm cũng
đều có kinh nghiệm tương tự. Tŕnh
độ văn hoá, địa vị, ngôn ngữ chẳng
ảnh hưởng ǵ đến kinh nghiệm này.
Nếu tâm mỗi người đều đạt đến chân lư
thâm diệu, đạt đến giáo pháp th́ tất cả trở thành một
đại gia đ́nh, trở thành cha mẹ,
anh chị em của nhau. Được như thế bởi
v́ tất cả đều nếm hương vị
tinh túy của tâm. Con người có h́nh dáng khác nhau, có bề
ngoài khác nhau, nhưng hương vị tinh túy của tâm th́ giống nhau.
*
19. Phân Bón
Phiền năo của chúng ta là phân bón cho việc
hành thiền. Chẳng khác nào dùng các loại phân ḅ, gà v.v...
để bón cho các loại cây ăn trái khiến
cây có nhiều quả ngon ngọt. Trong đau khổ có hạnh phúc, trong hỗn
loạn có an tịnh. Đau khổ sinh ra hạnh phúc, hỗn loạn sinh ra an
tịnh. Hăy lấy đau khổ và
hỗn loạn làm phân bón cho hạnh phúc và an tịnh.
*
20. Lửa
Không thể làm việc ǵ chỉ trong một sớm một
chiều mà đạt được kết quả. Việc hành
thiền cũng vậy, trong thời gian đầu
chúng ta không thể nào thấy
được kết quả việc hành thiền của ḿnh. Giống như một ví dụ
mà tôi thường hay nói với các bạn: Một người lấy lửa bằng cách cọ
hai thanh củi vào nhau, nhưng vốn tính vội vă nên anh ta không
đủ kiên nhẫn
để làm việc này. Anh cố gắng
cọ sát một lát lại dừng. Cọ sát rồi dừng, cứ thế măi. Sức nóng vừa
mới tạo được một chút đă tan
biến, thế là anh ta cứ phải cọ măi. Dần dần anh mệt nhoài. Không
những anh ta mệt nhoài mà c̣n thất vọng và chán nản. Anh tự nhủ: "Không
thể có lửa được". Và cuối cùng
anh ta quyết định bỏ việc t́m
lửa.
Thật ra anh có làm công việc t́m lửa, nhưng
chưa tạo đủ sức nóng để lửa phát sinh
anh đă bỏ cuộc. Tâm chúng ta cũng thế, trừ phi tâm
đạt được sự b́nh an thật sự,
bằng không trước sau tâm vẫn như vậy. Bởi thế,
Đức Phật dạy chúng ta hăy tiếp
tục công việc, tiếp tục thực hành. Có thể chúng ta nghĩ rằng: "Nếu
chưa hiểu ǵ cả th́ làm sao có thể thực hành?" Khi nào thực hành
đúng đắn, trí tuệ sẽ phát sinh. Bởi
vậy, hăy tiếp tục thực hành. Nếu thực hành liên tục không
gián đoạn, chúng ta sẽ bắt đầu biết
được chúng ta đang làm ǵ và sẽ quan tâm
đến việc hành thiền nhiều hơn.
*
21. Cá
Chúng ta không muốn có tham ái hay ước muốn.
Nhưng nếu không có ước muốn th́ làm sao tu hành? Chúng ta phải có
ư muốn thực hành. Ước muốn và không ước muốn
đều là phiền năo, cả hai
đều là vấn
đề si mê thiếu trí tuệ.
Đức Phật cũng có ước muốn vậy. Ước
muốn luôn luôn có mặt, đó chỉ là
điều kiện của tâm. Những người có trí
tuệ vẫn có ước muốn, nhưng họ không chấp trước, dính mắc. Ước muốn
của chúng ta chẳng khác nào con cá lớn nằm trong lưới. Phải
đợi cho đến khi cá mất sức th́
mới có thể bắt được dễ dàng.
Nhưng phải luôn luôn trông chừng đừng
để cá trốn thoát.
*
22. Cá Và Ếch
Chấp trước, dính mắc vào dục lạc ngũ trần chẳng
khác nào cá bị mắc câu, dầu có vùng vẫy
đến đâu cũng không thoát khỏi. Thực
ra bạn không bị bắt như cá, nhưng bị bắt như một con ếch. Con ếch
khi đớp mồi, nó nuốt luôn cả lưỡi câu vào bụng, trong khi
đó, con cá chỉ bị lưỡi câu móc vào
mồm.
*
23. Cái Nơm Cá
Nếu nh́n thấy rơ ràng
điều tai hại và sự lợi ích của
sự vật th́ bạn chẳng cần phải nhờ ai nói cho biết
điều này nữa. Hăy tưởng tượng
rằng người đi bắt cá trông thấy có
vật ǵ động đậy trong nơm cá
của ḿnh. Nghe tiếng quậy, tiếng vùng vẫy trong nơm, nghĩ
rằng đây là một con cá nên
người bắt cá đun tay vào nơm.
Lúc đụng nhằm con vật anh ta cảm thấy
ngờ ngợ. Anh ta không thể nh́n thấy nó nên không biết chắc
đó là con ǵ? Nếu là một con
lươn th́ anh sẽ có một bữa ăn ngon lành.
Ngược lại, nếu là con rắn th́ anh ta có thể bị rắn cắn. Anh không
biết chắc đây là con ǵ. Anh
phân vân chẳng biết phải làm sao, nhưng ḷng tham quá mạnh anh nắm
ngay lấy con vật cho rằng có thể đó là
con lươn. Anh kéo con vật ra khỏi nơm và nhận ra ngay
đó là con rắn. Cũng may con
rắn chưa cắn tay anh ta. Không chút do dự, anh vất rắn
đi ngay. Chẳng cần phải đợi ai nói
cho anh biết rằng: "Hầy, rắn đó! Vất đi!" Khi nắm con rắn trong
tay, anh biết rơ phải làm ǵ. Lời nói cũng không hiệu lực
bằng. Tại sao? Bởi v́ anh ta thực sự thấy
được sự nguy hiểm. Rắn cắn có thể làm
anh đau nhức kinh khủng và có
thể chết. Chả cần phải đợi ai nhắc
cho anh biết điều này. Việc thực hành cũng vậy, nếu chúng
ta cứ thực hành cho đến khi thấy rơ
bản chất của sự vật th́ chúng ta sẽ không c̣n
đụng đến hay nắm giữ những điều tai
hại nữa.
*
24. Người
Đánh Cá
Việc hành thiền sẽ dẫn chúng ta
đến chỗ hiểu biết. Lấy ví dụ về một
người đánh cá đang kéo vợt lưới lên và thấy một con cá lớn
trong đó, bạn hăy thử tưởng
tượng cảm giác của người đánh cá lúc
ấy như thế nào. Sợ con cá lớn sẩy chạy mất, anh ta vội vàng
giữ lấy lưới giật mạnh và xoắn chiếc lưới lại; kềm ngay chỗ lưới
thắt và không cho cá thoát khỏi lưới. Nhưng vừa mới giật mạnh lưới
th́ cá đă chạy thoát. Cá
đă lợi dụng lúc anh vội vă và
không thận trọng để chạy thoát.
Thời xưa nghệ thuật bắt cá dạy rằng phải làm từ
từ, phải thận trọng và nhẹ nhàng thu lưới
để cá khỏi chạy mất. Việc hành
thiền của chúng ta cũng vậy. Hăy khoan thai, từ tốn, thận trọng
thâu lưới để con cá tâm khỏi chạy mất.
Đôi lúc chúng ta cảm thấy không muốn hành thiền. Có thể
chúng ta không muốn nh́n nữa, không muốn biết nữa, nhưng chúng ta
hăy tiếp tục hành tŕ, hăy tiếp tục xem xét những cảm giác
đang dấy lên. Kiên tŕ
đừng chán nản, đó là hành
thiền. Nếu cảm thấy thích thú trong việc hành thiền th́ hăy hành
thiền. Nếu cảm thấy không thích thú trong việc hành thiền cũng cứ
hành thiền. Cứ kiên tŕ tiếp tục hành thiền.
Nếu thích thú trong việc hành thiền th́ sức
mạnh của đức tin sẽ giúp ta có nhiều
nỗ lực tinh tấn trong công việc mà ta
đang làm. Nhưng ở tầng mức này,
chúng ta vẫn chưa có trí tuệ, dầu cho có nỗ lực tinh tấn chúng ta
cũng chưa có thể gặt hái kết quả tốt trong việc hành thiền. Chúng
ta phải kiên tŕ thực hành lâu dài, mặc dầu có lúc chúng ta chán
nản v́ cảm thấy rằng việc hành thiền của ḿnh chẳng
đi đến đâu và ḿnh sẽ không
t́m được đạo, có lúc chúng ta cảm
thấy không thể t́m được b́nh
an hay không đủ điều kiện hoặc phương
tiện để hành thiền, cũng có thể cảm thấy con
đường đang đi không thể đạt được kết
quả. V́ cảm nghĩ như thế, ta có ư muốn dứt bỏ việc hành
thiền.
Ở giai đoạn này,
chúng ta phải hết sức thận trọng. Chúng ta phải sử dụng
đức kiên nhẫn và chịu
đựng giống như trường hợp kéo lưới
con cá lớn, chúng ta phải từ từ t́m cách và từ từ kéo nó
lên. Trận chiến không quá khó khăn
lắm đâu. Bởi vậy, hăy từ từ, thận trọng, liên tục, không
gián đoạn kéo lưới dần dần lên.
Cuối cùng, sau khi con cá đă
bị mệt và ngưng vùng vẫy lúc bấy giờ ta có thể bắt nó một cách dễ
dàng. Đó là chuyện bi ́nh
thường xảy ra trong lúc tu hành. Chúng ta phải từ từ và thận trọng
để có thể gặt hái kết quả. Chúng ta
phải dùng phương thức như vậy
để hành thiền.
*
25.
Đèn
Bấm
Trong Phật giáo, chúng ta luôn luôn nghe nói
đến sự xả bỏ, không chấp giữ, điều này
có nghĩa là ǵ? Điều này có
nghĩa là cầm giữ mà không dính mắc. Hăy lấy cây
đèn bấm làm thí dụ. Thấy một
vật, thoạt đầu chúng ta chẳng biết
đây là vật ǵ, chúng ta tự hỏi: Cái ǵ
đây? Ta bèn cầm lên.Ồ! cây
đèn bấm. Nói xong, ta bỏ cây
đèn bấm xuống. Khi cầm nắm các
sự vật cũng thế. Nếu không cầm nắm ǵ cả th́ phải làm sao
đây? Nếu không nắm giữ vật th́
ta không thể làm được ǵ cả.
Bởi thế trước tiên ta phải nắm một thứ,
đó là sự muốn.
Đúng vậy, có ước muốn sẽ dẫn đến có
kết quả. Cũng như việc bạn đến đây, trước tiên bạn phải có
ư muốn đi đến đây, nếu không có ư
muốn đó th́ bạn đă
không có mặt ở đây hôm nay. Chúng ta
hành động bởi v́ chúng
ta muốn làm. Nhưng khi ước muốn phát sinh,
đừng bám víu vào nó. Cũng như
ta không chấp giữ lấy cây đèn
bấm này. Cái ǵ đây? Ta cầm cây đèn
lên. Ồ! cây đèn bấm. Thế rồi
ta bỏ cây đèn xuống.
Đó là ư nghĩa của sự cầm nắm
mà không chấp giữ, không dính mắc. Chúng ta ư thức, chúng ta nhận
biết, xong liền xả bỏ để nó ra đi.
Chúng ta không dại dột chấp giữ, dính mắc vào sự vật. Nhưng
chúng ta cầm nắm sự vật với trí tuệ rồi
để chúng ra đi. Tốt hay xấu đều xă
bỏ, đều để chúng ra đi một cách tự
nhiên.
*
26. Xa Lộ
Nghĩ rằng chúng ta là những pháp trần hay pháp
hữu vi biến đổi, hoặc nghĩ rằng chúng
ta đang hạnh phúc hay không được hạnh phúc, hoặc đồng hoá hạnh
phúc và đau khổ với chúng ta,
v.v... Nghĩ như vậy không phải là hiểu biết
đầy đủ rơ ràng bản chất thật
sự của vạn pháp. Đó là những ư
nghĩ sai lầm hay tà kiến. Chúng ta không thể thúc ép sự vật
đi theo hay diễn ra theo chiều hướng
mà ta ưa thích. Sự vật diễn biến theo
đường lối tự nhiên. Lấy một ví
dụ đơn giản. Giả sử bạn ra ngồi ngay
giữa xa lộ và các loại xe lớn, nhỏ
đang boong boong chạy về hướng bạn.
Bạn không thể bảo những chiếc xe dừng lại, dầu bạn có nổi giận th́
xe cũng vẫn tiếp tục chạy về phía bạn
đang ngồi. Vậy th́ bạn phải làm ǵ bây giờ? Bạn chỉ c̣n
cách rời khỏi xa lộ. Xa lộ là nơi để
cho xe chạy. V́ thế, bạn sẽ khổ nếu bạn không muốn xe chạy
trên xa lộ.
Đối với các pháp trần hay pháp hữu vi cũng vậy.
Chúng ta cho rằng các pháp trần đ ă quấy rối ta. Như khi ta
đang ngồi hành thiền mà nghe
tiếng động, chúng ta nghĩ rằng: Ồ!
Tiếng động này đă quấy
nhiễu ta! Nếu nghĩ rằng tiếng động
quấy rầy th́ ta sẽ khổ sở. Thật ra ai
đă quấy rầy ai
đây? Nếu chịu khó quán sát sâu hơn
một chút, chúng ta sẽ thấy rằng chính chúng ta đă quấy rầy
tiếng động. Tiếng động chỉ đơn giản là
tiếng động. Nếu chúng ta hiểu biết
tiếng động theo lối này, th́ chẳng có chuyện ǵ xảy ra thêm
nữa. Hăy để yên cho tiếng
động đến rồi đi. Chúng ta thấy rơ
bản chất sanh diệt của âm thanh và thấy âm thanh chẳng có liên hệ
ǵ đến ta cả, đó là trí tuệ
thật sự liễu ngộ chân lư.
Thấy cả hai mặt bạn sẽ có b́nh an thật sự. Nếu
chỉ thấy một mặt bạn sẽ đau khổ. Khi
thấy rơ cả hai mặt là bạn đă
hành theo trung đạo, đó là sự
thực hành đúng đắn của tâm, đó là
điều mà ta gọi là tu chánh tri
kiến hay làm theo sự hiểu biết đúng
đắn. Tương tự như vậy, bản chất của tất cả pháp trần là vô
thường và hoại diệt, nhưng chúng ta muốn nắm giữ, muốn mang chúng
theo và tham đắm chấp giữ chúng.
Chúng ta muốn các pháp trần trở thành sự thực. Chúng ta
muốn t́m sự thật trong những cái không thật. Người nào có ư muốn
như thế và dính mắc chấp giữ pháp trần, xem pháp trần như chính
ḿnh, người đó sẽ đau khổ. Đức Phật
dạy chúng ta hăy chú tâm xem xét
điều này.
*
27. Con Ếch
Càng lơ là hành thiền, càng lơ là
đến chùa nghe pháp, tâm chúng
ta càng bị ch́m đắm sâu xa hơn như
con ếch tiến vào một lỗ hang. Một người nào
đó với cái móc đi ngang qua, thế là
cuộc đời chú ếch chấm dứt. Chú ếch
chẳng c̣n cơ hội chạy thoát, chỉ có nước nghểnh cổ lên
để bị bắt đi thôi. Bởi vậy, phải thận
trọng, đừng thụt lùi vào trong lỗ như con ếch. Một người
nào đó đi ngang qua sẽ móc cổ bạn lôi
ra. ở gia đ́nh, bị con cháu và của cải quấy nhiễu, nên bạn
c̣n tệ hại hơn chú ếch nữa. Bạn không biết làm thế nào
để tách rời khỏi con cháu và
của cải. Bạn đă thụt lùi vào
trong hang rồi đấy. Khi già,
đau, chết đến, bạn sẽ làm ǵ
đây? Cái móc sắp đến bắt bạn đó, bạn
trốn đi đường nào bây giờ?
*
28. Trái Cây
Một cây ăn trái
đang nở hoa. Thỉnh thoảng một cơn gió nhẹ thoáng qua. Hoa rơi lác
đác trên mặt đất. Một số nụ c̣n
lại phát triển thành những trái cây nhỏ. Một trận gió nữa lại thổi
qua và một số tráinon rơi rụng. Một số trái c̣n lại lớn dần và
hườm chín. Một số khác chín mùi trước khi rụng.
Con người cũng vậy, như hoa và trái trước cơn
gió. Rồi cũng sẽ rơi rụng trong từng lứa tuổi của cuộc
đời, một số người chết ngay lúc c̣n
trong bụng mẹ, một số ĺa đời vài
ngày sau khi sinh, một số sống được vài
năm rồi chết khi chưa đạt đến tuổi
trưởng thành, một số chết vào lúc tuổi thanh xuân, một số
đến tuổi già rồi mới chết. Hăy
trầm tư về cuộc sống của con người, liên tưởng
đến bản chất của trái cây trước gió.
Chúng ta thấy hoa, trái và cả chúng ta
đều không vững bền. Tâm chúng ta cũng
vậy, khi pháp trần sinh khởi thổi và quét qua tâm, th́ tâm
rơi như trái cây rơi rụng. Đức Phật
hiểu rơ bản chất không vững bền của sự vật, Ngài quán sát
hiện tượng của trái, hoa trước gió và nghĩ
đến các đệ tử của ngài: Tỳ
Kheo và Sa Di. Ngài thấy rằng tất cả
đều có cùng bản chất không vững bền.
Đó là bản chất chung của mọi
sự, mọi vật, mọi pháp trần. Làm sao có ngoại lệ?
*
29.
Đống Rác
Nếu tâm bạn an tịnh tĩnh lặng th́ nó sẽ trở
thành một dụng cụ quan trọng để dùng.
Nhưng nếu bạn ngồi chỉ với mục đích
để có tâm định hầu đạt được cảm giác hạnh phúc và vui vẻ
th́ bạn đă phí mất th́ giờ.
Hành thiền là làm cho tâm an tịnh tĩnh lặng ổn
định, rồi dùng tâm yên lặng ổn
định này
để xem xét thân và tâm hầu
thấy rơ ràng chính xác bản chất của chúng. Ngược lại, nếu chỉ tập
cho tâm yên tịnh để phiền năo
khỏi phát sinh th́ chẳng khác nào dùng một tảng
đá tạm thời đậy hố rác. Nếu dời tảng
đá đi, hố rác hôi thối vẫn c̣n nằm
đấy. Sự định tâm không phải để tạm
thời hưởng thụ an lạc, mà là
để xem xét chính xác bản chất của thân và tâm,
đó là
đạo giải thoát chân chính.
*
30. Nước Sơn
Phải quán sát thân trong thân, những ǵ xảy ra
trong thân hăy nh́n kỷ nó. Nếu chỉ nh́n bên ngoài sẽ không thấy rơ.
Ta thấy tóc, lông, móng, răng, da,
v.v... Chúng chỉ là những cái
đẹp mê hoặc ta. Bởi thế, Đức
Phật dạy ta hăy quán sát bên trong, niệm thân trong thân.
Những ǵ trong thân, hăy thận trọng xem xét. Khi quán sát kỷ càng
ta sẽ thấy nhiều điều làm ta
ngạc nhiên. Bởi v́, mặc dầu chúng ở bên trong ta, nhưng ta chẳng
bao giờ nh́n thấy. Mỗi khi đi đâu ta
mang chúng theo nhưng ta chẳng hiểu tí ǵ về chúng. Như
trường hợp ta ra tiệm mua một cái ghế bằng gỗ, thấy một cái ghế có
nước sơn bóng loáng đẹp đẽ, ta mua về
dùng, nhưng chỉ một thời gian ngắn, chiếc ghế hư găy v́
loại gỗ dùng làm chiếc ghế không tốt. Như vậy, ta chỉ nh́n bề
ngoài chiếc ghế mà không để tâm đến
chất gỗ bên trong.
Cơ thể ta cũng vậy, nếu chỉ nh́n cái vỏ bề
ngoài ta sẽ bảo nó hoàn mỹ, nó đẹp đẽ
tức là chúng ta quên mất vô thường, khổ và vô ngă. Nếu nh́n
vào bên trong ta sẽ thấy nó thật dơ bẩn, xấu xa, chẳng có ǵ
đẹp đẽ. Nếu nh́n với cái nh́n
chân thực, nh́n theo chân đế, nh́n
vào nguyên chất, đất, nước, gió, lửa
của thân thể này mà không phết một lớp sơn mới mẻ bên ngoài
th́ ta sẽ thấy nó thật là dơ dáy, không có ǵ
đáng để ưa thích th́ tâm nhờm
chán phát sinh. Cảm giác nhờm chán không phải là tâm chán ghét thế
gian, v́ không phát xuất từ ḷng sân hận. Nó chỉ giản dị là tâm
đă
được trong sạch, một tâm xả bỏ. Ta
thấy rằng tất cả sự vật đều không có bản chất, không thể trông cậy
và nương tựa vào được, dầu cho
ta có muốn chúng, có yêu thương chúng
đến đâu đi nữa chúng cũng chẳng thèm
để ư đến ta. Chúng chỉ đi theo đường
lối riêng của chúng mà thôi. Sự vật vốn bất ổn, vốn không
đẹp. Không ai có thể thay đổi bản
chất bất ổn cố và không đẹp đẽ
này của chúng. Bởi thế Đức
Phật dạy rằng khi ta cảm nhận h́nh sắc, âm thanh, mùi, vị,
xúc chạm và đối tượng tâm ư th́
hăy xả bỏ ngay, dầu cho đó là
cảm giác hạnh phúc hay đau khổ, chúng
cũng đều giống nhau. Hăy xả bỏ, hăy
để chúng ra đi.
*
31. Cỏ
Bạn tham thiền để
t́m b́nh an tĩnh lặng. Sự b́nh an tĩnh lặng mà người ta
thường nói là sự b́nh an tĩnh lặng làm dịu tâm chứ không phải là
b́nh an tĩnh lặng để loại trừ phiền năo.
Khi tâm b́nh an th́ phiền năo tạm thời bị
đè nén như tảng
đá tạm thời đè lên cỏ. Khi
nhấc tảng đá đi th́ chỉ trong
một thời gian ngắn cỏ lại mọc lên như cũ. Cỏ không bị chết thật sự
mà chỉ bị đè xuống thôi. Nếu
dùng tâm an b́nh này để quán sát sự
vật, thấy rơ bản chất tạm bợ của chúng, không c̣n bám víu
vào chúng nữa, đó mới là b́nh
an hạnh phúc thật sự. Đó là
đă nhổ tân gốc rễ khiến cỏ
không mọc lại được nữa.
Khi ngồi thiền phải làm như vậy. Tâm an b́nh
tĩnh lặng do định tâm đem lại chỉ là
sự an tĩnh tạm thời. Mục đích của hành
thiền là diệt tận phiền năo. Bởi thế, muốn có b́nh an tĩnh lặng
thật sự, bạn phải phát triển trí tuệ. Sự b́nh an tĩnh lặng
đến từ trí tuệ sẽ tận diệt phiền năo.
*
32. Bàn Tay
Người nghiên cứu Phật pháp qua lư thuyết và
người hành thiền thường hiểu lầm nhau. Thông thường người nghiêng
về lư thuyết th́ nói rằng những nhà sư chỉ hành thiền mà thôi th́
họ sẽ theo ư kiến riêng của họ, họ không có căn
bản giáo pháp. Thực ra th́ lư thuyết và thực hành cũng
đều giống nhau. Có thể ví như hai mặt
trong và ngoài của bàn tay. Nếu lật ngửa bàn tay lên th́
lưng bàn tay dường như biến mất, lật úp xuống th́ ḷng bàn tay
dường như biến mất. Thật ra tùy theo cách nh́n của chúng ta mà một
mặt của bàn tay bị che khuất đi thôi.
Chúng ta nên nhớ
đến điều này khi hành thiền. Nếu khi thực hành mà nghĩ rằng
sự thực hành của chúng biến mất th́ chúng ta sẽ bỏ thực hành và
chuyển qua lư thuyết để được kết quả.
Tuy nhiên, dầu bạn có nghiên cứu giáo pháp bao nhiêu
đi nữa mà không chịu thực hành,
bạn sẽ không bao giờ hiểu đúng theo
chân lư. Nếu hiểu rơ bản chất thật sự của giáo pháp, chúng
ta bắt đầu xả bỏ. Đó là loại
bỏ chấp giữ, không c̣n dính mắc vào chuyện ǵ nữa hoặc nếu c̣n
dính mắc th́ sự dính mắc cũng giảm thiểu dần.
*
33. Cái Hố
Có lúc dường như những lời chỉ dẫn của tôi
đối với một số các bạn có vẻ mâu
thuẫn, nhưng lối dạy của tôi rất giản dị. Giống như trường hợp tôi
thấy một người đang đi trên con
đường mà tôi quen thuộc. Tôi
theo dơi và biết người ấy sắp rơi vào hố bên phải của con
đường, tôi bèn gọi người ấy
hăy đi sang phía trái. Cũng thế, khi
thấy một người sắp rơi vào hố bên trái, tôi lại lớn tiếng
nhắc họ đi sang phải. Đó là
cách chỉ dẫn của tôi. Bất kỳ dính mắc vào cực
đoan nào cũng phải buông bỏ
chúng đi. Hăy
đi sang phải, hăy
đi sang trái, rồi trở về trung tâm, làm
như thế sẽ đạt đến chân pháp.
*
34. C ăn
Nhà
Tôi coi tất cả các học tṛ tôi như con. Tôi chỉ
có ḷng từ ái và tâm bi mẫn đối với
họ. Nếu tôi có vẻ như làm cho bạn
đau khổ th́
đó là v́ sự lợi ích và sự tốt
đẹp của bạn. Tôi biết một số các bạn
học hành rất giỏi và hiểu biết rộng răi. Người ít học có ít
sự hiểu biết thế gian th́ có thể thực hành dễ dàng. Người có nhiều
hiểu biết cũng giống như người có một căn
nhà rộng răi, muốn quét dọn sạch sẽ phải bỏ ra nhiều công
phu, nhưng khi căn nhà
đă
được quét sạch sẽ, họ sẽ có một chỗ
rộng răi có thể làm được nhiều
việc. Bởi thế phải kiên nhẫn. Kiên nhẫn và chịu
đựng là
điều trọng yếu trong việc thực hành
của chúng ta.
*
35. Người Nội Trợ
Đừng có thái độ như người nội trợ rửa chén với
khuôn mặt cau có. Cô ta muốn rửa chén sạch nhưng không biết rằng
tâm m ́nh đang dơ. Bạn có từng
thấy như vậy chưa? Cô ta chỉ thấy chén bát trước mắt, nhưng cô
không thấy chính ḿnh. Tôi đă
nói với một số các bạn đă từng
trải qua tâm trạng này rằng: đó là
nơi mà họ cần phải chiêm nghiệm. Người ta chỉ
để ư đến sự rửa chén cho sạch sẽ
nhưng lại để cho tâm bợn nhơ. Điều này không tốt
đẹp chút nào, bởi v́ như vậy
là đă quên ḿnh.
*
36. Con Chó Chóc
Một lần nọ Đức
Phật và các học tṛ thấy một con chó chóc,
đó là một loại chó sống trong
rừng. Con chó chạy ra khỏi rừng, nơi cư ngụ của nó. Nó
đứng một lát lại chạy vào bụi
rậm. Sau đó lại chạy ra, rồi lại chạy
vào một bộng cây. Sau đó lại
chạy ra khỏi bộng cây, đứng một lát, chó lại chạy, rồi lạinằm, nằm
một lát, nó lạinhảy đi. Th́ ra con chó chóc này bị lác. Lác
làm nó ngứa ngáy khó chịu, bởi thế nó chạy cho
đỡ ngứa, nhưng rồi vẫn không hết ngứa
nó bèn đứng lại. Vẫn cảm thấy
khó chịu, nó bèn nằm xuống, rồi lại nhảy vào bụi rậm, vào
bộng cây. Chẳng bao giờ nó chịu ngừng nghỉ.
Đức Phật thấy thế dạy các đệ tử rằng:
Này các thầy tỳ khưu, các thầy có thấy con chó chóc lúc
chiều không? Lúc đứng, nó đau khổ;
lúc chạy, nó đau khổ; lúc ngồi, nó đau khổ; lúc nằm, nó đau khổ.
Nó than trách: đứng làm nó khổ, ngồi làm nó khổ... nó than
trách chạy, nó than trách nằm, nó than trách bộng cây, nó than
trách bụi rậm.
Thật ra không phải những
điều trên làm nó bất an. Cái
làm cho nó bất an chính là bệnh lác. Chúng ta chẳng khác nào một
con chó chóc. Sự bất măn, sự không hài ḷng của chúng ta phát sinh
từ tà kiến hay sự hiểu biết sai lầm của chúng ta. Bởi v́ không
thực hành pháp thu thúc lục căn nên
ta than trách sự đau khổ bên
ngoài. Dầu sống ở Thái Lan, ở Mỹ hay ở Anh quốc, chúng ta
đều không hài ḷng. Tại sao
không hài ḷng? Bởi v́ chúng ta có sự hiểu biết sai lầm. Chỉ có
vậy thôi. Thế nên, bất kỳ đi đến đâu
ta cũng không hài ḷng. Khi con chó chóc lành bệnh lác th́
đi đâu nó cũng thoải mái, cũng hài
ḷng. Cũng vậy, khi không c̣n tà kiến, không c̣n hiểu biết sai lầm,
th́ đi bất kỳ nơi đâu, ta cũng cảm
thấy thoải mái, cũng thấy hài ḷng.
*
37. Con Dao Tây
Hăy nh́n con dao tây. Mỗi con dao có mũi dao,
lưỡi dao và sống dao. Bạn có thể chỉ cầm một ḿnh lưỡi dao lên
không? Bạn có thể chỉ cầm một ḿnh sống dao hay cán dao lên không?
Lưỡi dao, cán dao, sống dao đều là
một phần của con dao tây và dính liền nhau không thể tách rời ra
được. Khi cầm dao lên th́ bạn
cầm mọi bộ phận của nó. Cũng vậy, nếu bạn cầm cái tốt lên th́
đồng thời bạn cũng cầm cái xấu lên.
Người ta thường t́m kiếm điều tốt mà
loại bỏ điều xấu. Nhưng họ không biết
rằng chẳng có ǵ không tốt hay không xấu cả. Nếu bạn không
học tập điều này th́ bạn sẽ
không có sự hiểu biết thật sự. Nếu bạn cầm cái tốt lên th́ cái xấu
cũng dính liền theo. Nếu bạn cầm hạnh phúc th́
đau khổ cũng đeo theo. Hăy
huấn luyện tâm cho đến khinó vượt lên
trên cả tốt và xấu. Đó là lúc
việc tu hành hoàn tất.
*
38. Gút Thắt
Chúng ta xem hạnh phúc và không hạnh phúc là
bất ổn, không vững bền, và vô thường.
Đồng thời cũng hiểu biết rằng các loại cảm giác cũng không tồn tại
lâu dài và không nên bám víu vào chúng. Chúng ta nh́n sự
vật theo cách này v́ ta có trí tuệ. Chúng ta hiểu biết sự vật theo
bản chất tự nhiên của chúng.
Hiểu biết được như
vậy chẳng khác nào gỡ được sợi
dây bị thắt gút. Nếu kiên nhẫn và khéo léo tháo gỡ, kéo dây
theo chiều thích hợp, gút thắt sẽ
được nới lỏng và sợi dây sẽ thẳng trở lại. Chẳng khác nào
hiểu biết rằng sự vật không phải luôn luôn ở măi trong một trạng
thái. Trước đây chúng ta tưởng rằng
sự vật luôn luôn phải diễn biến theo một chiều hướng nào
đó mà không biến
đổi theo cách thức khác được. Bởi thế,
chúng ta đă kéo cái gút thắt làm cho nó càng chặt hơn. Sự
thắt chặt này là đau khổ. Sống theo
lối này sẽ bị nhiều thúc ép và căng
thẳng. Thế nên, chúng ta nới lỏng nút thắt một chút rồi
buông thơng tự nhiên. Tại sao chúng ta phải nới lỏng nút thắt? Bởi
v́ nó đă bị thắt chặt. Nếu
không dính mắc vào nó th́ chúng ta có thể nới lỏng dễ dàng.
Đó không phải là
điều kiện cố hữu. Chúng ta dùng
những lời giảng dạy về vô thường làm căn
bản cho chúng ta. Chúng ta thấy rằng cả sự hạnh phúc và
không hạnh phúc đều không trường cửu.
Không nên ỷ lại hay nương tựa vào chúng. Tuyệt
đối không có vật ǵ trên thế
gian này mà không bị luật vô thường chi phối. Với sự hiểu biết như
vậy, chúng ta sẽ dần dần chấm dứt sự tin tưởng vào những loại t́nh
cảm và cảm giác diễn ra trong tâm chúng ta. Khi chúng ta chấm dứt
sự tin tưởng này th́ sự hiểu biết sai lầm hay tà kiến của chúng ta
cũng giảm thiểu. Đó là ư nghĩa
của sự cởi bỏ các gút thắt, tiếp tục làm cho gút thắt càng ngày
càng lỏng hơn, dần dần sự chấp giữ dính mắc
được bứng tận gốc.
*
39. Chiếc Vá
Chỉ nghe giáo pháp mà không thực hành th́ chẳng
khác nào chiếc vá nằm trong nồi canh. Chiếc vá nằm trong nồi canh
mỗi ngày mà chẳng hưởng được chút
hương vị nào của canh cả. Bạn hăy suy gẫm
điều này mà nỗ lực thực hành.
*
40. Mái Nhà Dột
Đa số chúng ta chỉ nói về việc h ành
thiền mà không thực hành. Điều này
chẳng khác nào một người ngụ trong căn
nhà mà mái nhà bị dột một bên, nên người ấy phải ngủ vào
một phía. Khi mặt trời chiếu vào phía này th́ người ấy lăn
qua phía kia. Lúc nào người ấy cũng suy nghĩ: "Khi nào ta
mới có căn nhà tươm tất như
người khác đây?" Nếu mái nhà
dột khắp nơi, người ấy sẽ choàng dậy, rời khỏi căn
nhà. Đó không phải là
phương pháp tốt đẹp, nhưng đa số
chúng ta đều làm như thế.
*
41. Lá Cây
Hiện giờ chúng ta
đang ngồi trong một khu rừng yên tĩnh. ở
đây, nếu không có gió th́ lá
cây đứng yên; khi gió nổi lên
th́ lá rơi lả tả và quay cuồng theo gió. Tâm ta cũng giống như
những chiếc lá này. Khinó tiếp xúc với pháp trần th́ cũng tùy theo
pháp trần mà quay cuồng vũ lộng. Bởi v́ chúng ta hiểu biết giáo
pháp quá ít nên tâm bị pháp trần lôi cuốn không ngừng. Lúc có cảm
giác vui vẻ hạnh phúc th́ bị cảm giác vui vẻ lôi cuốn. Khi có cảm
giác buồn rầu đau khổ th́ bị
cảm giác buồn rầu đau khổ nhận ch́m.
Tâm không ngừng quay cuồng hỗn loạn.
*
42. Lá Thư
Chỉ cần biết cái ǵ
đang xảy ra trong tâm bạn. Đừng vui
hay buồn về nó. Cũng đừng dính mắc. Nếu bạn đau khổ hăy
nh́n nó, hiểu nó, rồi xả bỏ nó đi.
Cũng giống như bạn nhận được một lá thư, bạn phải bóc lá thư ra
trước khi muốn biết nội dung của lá thư.
*
43. Khúc Gỗ
Nếu đốn một khúc
gỗ và thả xuống ḍng sông, khúc gỗ sẽ xuôi theo ḍng trôi
đi. Nếu khúc gỗ không bị mục hay bị
tấp vào bờ th́ cuối cùng nó sẽ trôi ra biển. Cũng vậy, tâm
thực hành trung đạo nếu không dính
mắc vào hai thái cực lợi dưỡng và khổ hạnh th́ cuối cùng sẽ
đạt được chân b́nh an. Khúc gỗ
trong ví dụ này là tâm ta.
*
44. Gỗ
Nếu bạn không chịu bỏ th́ giờ huấn luyện tâm
ḿnh th́ tâm sẽ giữ măi đặc tính
hoang dă mê muội, thuận theo bản tánh tự nhiên của nó. Bạn
có thể huấn luyện để bản tánh này
thay đổi và
đem lại lợi ích. Hăy lấy cây
ra làm thí dụ so sánh. Nếu ta chỉ để
cây ở trong trạng thái thiên nhiên th́ ta chẳng bao giờ có
được căn nhà làm bằng gỗ. Cũng
không thể dùng gỗ để làm các
vật liệu kiến trúc hay các vật dụng trong nhà. Tuy nhiên nếu muốn
làm nhà, người thợ cất nhà phải t́m cây ở trạng thái thiên nhiên
và họ sẽ cưa xẻ cây để cất nhà.
Trong một thời gian ngắn người thợ có thể cất
được căn nhà.
Hành thiền và phát triển tâm cũng tương tự như
vậy. Bạn phải sửa đổi huấn luyện tâm
ḿnh như đốn cây thiên
nhiên trong rừng và chế biến thành vật hữu dụng. Phải huấn luyện
tâm để tâm trở nên tinh tế hơn,
chánh niệm, tỉnh thức và nhạy bén hơn.
*
45. Bờ Sông
Một bên là yêu thương và bên kia là ghét bỏ,
hoặc bờ này là hạnh phúc và bờ bên kia là không hạnh phúc. Theo
trung đạo th́ yêu, ghét, hạnh
phúc, đau khổ, chỉ là những
cảm giác thuần túy. Một khi đạt được
sự hiểu biết này, tâm sẽ không c̣n dễ bị lôi cuốn, không
c̣n bị dính mắc vào các cảm giác đó
nữa. Đấy là sự thực hành để
hiểu rơ tâm không nuôi dưỡng bất kỳ cảm giác nào cũng không
chấp giữ, dính mắc vào chúng, được
như thế, tâm sẽ tự do trôi xuôi theo ḍng nước, không gặp
một chút chướng ngại nào, cuối cùng trôi vào
đại dương Niết bàn.
*
46. Con Ḍi
An vui hạnh phúc không tùy thuộc vào chuyện
chúng ta giao tiếp nhiều hay ít người trong xă hộinày. An vui,
hạnh phúc chỉ đến từ chánh kiến. Khi
bạn có chánh kiến, có sự hiểu biết đúng đắn th́ an vui hạnh
phúc sẽ đến. Nếu có sự hiểu biết đúng
đắn th́ bất kỳ sống ở nơi nào, bạn cũng cảm thấy hài ḷng.
Nhưng phần lớn chúng ta không có chánh kiến, không có sự hiểu biết
đúng đắn. Người thiếu chánh kiến
chẳng khác nào con ḍi sống trong
đống phân. Con ḍi sống trong
phân, lấy phân làm thực phẩm, phân là chỗ cư trú lư tưởng nhất.
Nếu lấy cây khươi một con ḍi ra khỏi
đống phân, nó sẽ ngọ ngoạy và cố gắng trở về lại với
đống phân.
Chúng ta cũng thế, thầy giáo dạy chúng ta hăy
nh́n một cách đúng đắn nhưng chúng ta
cảm thấy không hài ḷng, chúng ta chỉ làm theo lời thầy
trong chốc lát rồi lại vội vă trở về với thói quen cố hữu và quan
kiến riêng của ḿnh. Bởi v́ chúng ta cảm thấy rằng chỉ có những
thói quen và quan kiến này mới đem
lại an vui hạnh phúc cho chúng ta. Nếu không nh́n thấy
những hậu quả tai hại của tà kiến th́ chúng ta không thể nào rời
bỏ những quan kiến sai lầm này được.
Việc hành thiền thật khó khăn,
bởi thế chúng ta cần phải lắng nghe lời dạy của thầy, loại bỏ sự
hiểu biết sai lầm, loại bỏ sự chấp giữ quan kiến. Đó là
những điều thiết yếu của chúng ta
trong việc thực hành. Nếu có chánh kiến th́ bất cứ
đi đến nơi nào chúng ta cũng
có an vui hạnh phúc.
*
47. Quả Xoài
Giới, định và
huệ là con đường mà tất cả các
bậc thánh phải đi qua để đến nơi giác
ngộ. Tuy phân chia ra làm giới,
định, huệ nhưng cả ba chỉ là
một. Giới là định, định là
giới, định là huệ, huệ là
định. Cũng giống như trái xoài
khi c̣n là hoa, ta gọi đó là
hoa xoài, khi trở thành trái, ta gọi
đó là trái xoài. Khi chín, ta gọi là xoài chín. Hoa xoài,
xoài non, xoài già, xoài chín đều là
xoài, nhưng nó liên tục thay đổi.
Trái xoài lớn trưởng thành từ trái xoài nhỏ. Trái xoài nhỏ
phát triển thành trái xoài lớn. Ta có thể gọi chúng với những cái
tên khác nhau, hay gọi tất cả chúng chỉ bằng một tên cũng thế thôi.
Giới, định và
huệ cũng tương quan với nhau như vậy. Cuối cùng th́ mọi nẻo
đều dẫn đến giải thoát. Trái xoài
lúc mới xuất hiện chỉ là hoa, dần dần trưởng thành rồi chín. Dầu
người ta đặt cho trái xoài tên
ǵ cũng không thành vấn đề. Chúng ta
phải có cái nh́n về giới, định
và huệ như vậy. Mỗi khi nó
được sinh ra, nó sẽ trưởng thành và chín mùi, rồi sau
đó, nó đi về đâu? Chúng ta hăy
quán xét điều này. Nhiều người
không muốn bị già. Khi tuổi già đến
với họ, họ lấy làm tiếc nuối. Những người này không nên
ăn xoài chín. Tại sao chúng ta
lại muốn xoài chín, nếu xoài không chín
đúng thời, ta ủ xoài, thúc ép
cho xoài chín mau. Có phải vậy không? Nhưng khi tuổi già
đến với ta th́ sự tiếc nuối
tràn ngập tâm hồn. Nhiều người khóc lóc, sợ hăi tuổi già và chết.
Nếu sợ hăi và tiếc nuối như vậy th́ không nên
ăn xoài chín, mà chỉ nên
ăn hoa xoài thôi. Nếu thấy
được những điều này th́ sẽ
thấy giáo pháp. Mọi chuyện đều rơ
ràng và chúng ta có an b́nh hạnh phúc thật sự.
*
48. Thuốc Và Trái Cây
Nhiều người cảm thấy nóng nảy và khó chịu khi
thấy người khác không hành thiền. Không nên làm thế. Hăy khuyến
khích họ, hăy tiếp tục quan sát họ,
đừng nói điều ǵ chống đối họ.
Họ sẽ đến với giáo pháp khi những yếu tố trí tuệ nơi họ chín muồi.
Cũng giống như trường hợp bán thuốc trị bệnh. Ta quảng cáo thuốc
của chúng ta, ai đau đầu hay đau bụng hăy
đến mua, người nào không thích
thuốc của ta th́ hăy cứ để họ tự nhiên.
Họ như những trái c̣n xanh, không thể thúc ép cho chín mau
được. Hăy
để họ như vậy, hăy
để cho họ tự trưởng thành, già
và chín muồi một cách tự nhiên. Nếu bạn biết suy tư như thế, tâm
bạn sẽ b́nh an. Bởi vậy không cần phải thúc ép ai cả, chỉ cần
quảng cáo thuốc là đủ. Người nào
bị bệnh sẽ tự động đến mua.
*
49. Thương Gia
Khi làm một việc ǵ cũng phải làm một cách
chánh niệm, sáng suốt. Khi đă
thấy biết một cách rơ ràng, th́ bạn sẽ làm việc một cách tự nhiên
chẳng cần phải chịu đựng hay thúc ép
ḿnh nữa. Bạn gặp khó khăn và
tự mang gánh nặng vào ḿnh v́ bạn quên mất một
điều: Đó là quên sáng suốt
chánh niệm. An b́nh tĩnh lặng sẽ đến
khi bạn làm mọi công việc trên
đời với tất cả thân và tâm của ḿnh, nghĩa là làm với ư
thức sáng suốt và chánh niệm. Bất cứ việc ǵ chưa
được làm trọn vẹn
đều khiến bạn cảm thấy không hài
ḷng. Những điều này sẽ theo
bạn và làm khổ bạn dầu bạn đi đến bất
cứ nơinào. Bạn muốn hoàn tất mọi chuyện nhưng
đó là
điều không tưởng. Không thể nào
hoàn tất mọi chuyện được.
Hăy lấy trường hợp của các nhà buôn thường
đến đây thăm tôi. Họ nói: "Bạch Sư,
khi nào con trả xong nợ, mọi việc
được thu xếp ổn thỏa con sẽ trở thành
một nhà sư." Họ nói như vậy, nhưng
đến khi nào họ mới trả hết nợ và thu xếp xong công việc của
ḿnh? Chẳng khi nào họ xong được. Họ
dùng nợ mới để trả nợ cũ, vừa
thanh toán xong món nợ này, họ
đă vay món nợ khác. Người nhà buôn nghĩ rằng khi họ hết nợ,
họ sẽ an vui hạnh phúc, nhưng không khi nào có thể trả hết nợ.
Đó là
đường lối mà thế gian làm cho
chúng ta điên cuồng rối loạn.
Chúng ta cứ chạy loanh quanh như vậy măi, chẳng hề thấy
được hoàn cảnh
đáng thương của ḿnh.
*
50. Dầu Và Nước
Dầu và nước khác nhau cũng như người trí và kẻ
thiểu trí vậy. Đức Phật sống với sắc,
thinh, hương, vị, xúc, pháp. Nhưng là một vị Alahán
đă vứt bỏ mọi bợn nhơ, nên
Ngài không bị dính mắc vào h́nh sắc, âm thanh, mùi vị và sự xúc
chạm. Ngài không bị các loại này chi phối. Trên bước
đường trở thành bậc giác ngộ,
Ngài đă xả bỏ dần dần các dục
lạc trần thế cho đến lúc Ngài
hiểu rằng tâm chỉ là tâm và sự suy nghĩ chỉ là sự suy nghĩ. Ngài
phân biệt được chúng và không
trộn lẫn chúng với nhau. Tâm chỉ là tâm. Tư tưởng, cảm giác chỉ là
tư tưởng, cảm giác. Hăy để cho sự vật
chỉ là sự vật. Hăy để cho h́nh
sắc chỉ là h́nh sắc, âm thanh chỉ là âm thanh, mùi chỉ là mùi, vị
chỉ là vị, sự xúc chạm chỉ là sự xúc chạm và tư tưởng chỉ là tư
tưởng. Tại sao chúng ta bối rối băn
khoăn và dính mắc vào chúng? Nếu ta có cảm giác và suy tư
theo lối này th́ ta sẽ có tâm xả bỏ, không c̣n chấp trước nữa. Tư
tưởng và cảm giác của chúng ta sẽ nằm một bên, và tâm của chúng ta
sẽ nằm một bên, như nước và dầu cùng
đựng chung trong một chai, nước nằm theo phần nước, dầu nằm theo
phần dầu.
*
51. Trẻ Mồ Côi
Cuối cùng con người bị bệnh thần kinh. Tại sao
vậy? Bởi v́ họ không hiểu biết. Họ chỉ ch́u theo các xung
động t́nh cảm mà không biết
cách săn sóc tâm ḿnh. Tâm
không có người chiếu cố th́ chẳng khác chi trẻ con không có cha mẹ
chăm nom săn sóc. Trẻ mồ côi không
nơi nương tựa nên rất bất an và
đau khổ. Cũng vậy, nếu tâm không được
săn sóc huấn luyện làm cho thuần thục bằng chánh kiến th́
sẽ gặp nhiều phiền toái.
*
52. Xe Ḅ
Giả sử chúng ta có một chiếc xe và một con ḅ
để kéo xe. Bánh xe tuy không dài
nhưng vết xe lăn th́ dài. Khi
ḅ kéo xe th́ vết xe sẽ theo sau. Bánh xe th́ tṛn nhưng vết xe
th́ dài. Hăy xem xét một chiếc xe
đang đậu, ta không thấy bánh xe dài, nhưng một khi ḅ bắt
đầu kéo th́ vết xe trải dài ra
phía sau. Khi ḅ kéo th́ bánh xe lăn
và vết xe xuất hiện. Nhưng rồi
đến một ngày nào đó, ḅ
già yếu không kéo được xe, ḅ
ra đi, chiếc xe nằm lại đó. Bánh xe
không c̣n lăn nữa. Rồi tới lúc
chiếc xe lụn tàn ră ra từng mảnh, trở về với tứ
đại: đất, nước, gió, lửa theo định
luật của thế gian pháp.
Người muốn t́m b́nh an bằng cách nương theo dục
lạc ngũ trần sẽ lăn măi không
dừng, và đến một lúc nào
đó, sẽ ra đi như con ḅ già và
chiếc xe ră mục. Bao lâu c̣n cuốn theo thế gian này th́ c̣n trôi lăn
măi, không dừng nghỉ. Nếu chúng ta chấm dứt việc theo
đuổi th́ bánh xe sẽ không c̣n
quay nữa. Chấm dứt ngay tại đây. Bao
lâu ta c̣n theo đuổi thế gian
này một cách mù quáng th́ vết xe lăn
vẫn c̣n. Tạo nghiệp xấu cũng như vậy, bao lâu chúng ta c̣n
tiếp tục theo đi theo đường lối cũ th́
sẽ không có chỗ dừng. Nếu chúng ta chịu dừng th́ chắc chắn sẽ dừng
được. Đó là sự thực hành giáo
pháp.
*
53. Mặt Hồ Tĩnh Lặng
Hăy chánh niệm và
để mọi chuyện thuận theo lẽ tự nhiên th́ bất kỳ ở hoàn cảnh
nào tâm bạn cũng b́nh an tĩnh lặng. Nó sẽ tĩnh lặng như mặt nước
hồ trong suốt trong rừng sâu. Những loài thú hiếm và quí sẽ
đến đó uống nước. Rồi bạn sẽ thấy rơ
ràng bản chất của mọi sự vật trên thế gian này. Bạn sẽ thấy rất
nhiều điều kỳ diệu và tốt
đẹp trên thế gian
đến rồi đi, nhưng bạn vẫn an nhiên
tĩnh lặng. Đó là niềm vui của
đức Phật.
*
54. Nước Mưa
Thật ra tâm ở trạng thái tự nhiên sẽ thanh tịnh
trong sạch như nước mưa. Nếu nhỏ một vài giọt phẩm màu xanh vào
nước mưa trong suốt, nước mưa sẽ biến thành màu xanh, nếu nhỏ một
vài giọt phẩm màu vàng vào nước, nước sẽ có màu vàng. Phản ứng của
tâm cũng tương tự như vậy, khi một pháp trần mang màu sắc vui tươi
dễ chịu nhỏ vào tâm th́ tâm sẽ vui tươi, dễ chịu, khi một pháp
trần mang màu sắc héo úa, khó chịu nhỏ vào tâm th́ tâm cũng sẽ héo
úa, khó chịu. Tâm bị nhuộm màu bởi các pháp trần như nước bị nhuộm
màu bởi các loại phẩm nhuộm. Nước mưa trong sạch không màu sắc,
nhưng khi gặp màu vàng sẽ đổi sang màu
vàng, khi gặp màu xanh sẽ chuyển sang màu xanh. Nước sẽ
đổi màu sắc liên hồi theo phẩm
màu. Thực ra, dầu đă chuyển
sang xanh hay vàng, bản chất tự nhiên của nước vốn vẫn trong suốt
sạch sẽ. Bản chất của tâm vốn cũng trong suốt thanh tịnh, nhưng
tâm bị ô nhiễm v́ bị các pháp trần nhuộm màu, bị mê loạn trong các
xung động t́nh cảm.
*
55. Nước Chảy
Cơ thể già và bệnh là chuyện tự nhiên chẳng có
ǵ sai quấy cả. Bởi thế chẳng phải cơ thể chúng ta làm cho chúng
ta đau khổ, mà ư nghĩ sai lầm
đă
đem lại khổ đau cho chúng ta. Khi
chúng ta thấy sai sự thật th́ phiền năo
đương nhiên sẽ
đến. Ví như nước trong ḍng
sông, bản tánh tự nhiên của nước là chảy xuống chỗ thấp. Nước từ
đồi chảy xuống, chẳng bao giờ nước
chảy ngược lên đồi, đó là
đặc tính riêng của nước.
Đứng bên bờ sông nh́n nước từ
cao chảy xuống, nếu ta có ư muốn nước chảy ngược lên th́ ta sẽ
đau khổ, đau khổ v́ chúng ta
có ư nghĩ sai lầm hay tà kiến. ư nghĩ của chúng ta
đi ngược ḍng. Nếu có chánh
kiến, ta sẽ thấy rằng nước phải chảy từ cao xuống thấp. V́ không
hiểu rơ và chấp nhận định luật tự nhiên
này nên chúng ta luôn luôn bị dao
động và buồn khổ, do đó, chẳng
bao giờ t́m được sự b́nh
an tâm hồn. Nước phải chảy từ cao xuống thấp. Cơ thể chúng ta cũng
vậy, nó phải trải qua giai đoạn trẻ
trung, già yếu, bệnh hoạn, rồi chết.
Đó là chuyện tự nhiên.
Đừng kỳ vọng nó diễn biến theo đường
lối phản tự nhiên. Chúng ta không có cách nào
để cưỡng lại định luật sanh-già-bệnh-chết
này. Vậy đừng đi ngược ḍng.
*
56. Con
Đường
Bất kỳ đang ở nơi
nào cũng phải có thái độ tự
nhiên và luôn luôn quán chiếu
để tự hiểu ḿnh. Nếu hoài nghi phát sanh, hăy
để nó đến và
đi tự nhiên.
Đây là chuyện thật giản dị,
hăy xả bỏ tất cả. Cũng giống như đi
trên đường, nhiều khi bạn gặp
chướng ngại. Khi gặp phiền năo, hăy nh́n chúng, chế ngự
chúng, rồi xả bỏ, để chúng tự ra đi.
Đừng nghĩ tưởng tới những chướng ngại đă qua,
đừng lo âu về những chướng ngại chưa
đến. Hăy sống trong hiện tại.
Đừng quan tâm đến chiều dài của con
đường, cũng đừng để ư tới nơi sẽ đến.
Mọi chuyện đều thay đổi. Những ǵ
đă gặp qua hăy xả bỏ. Cuối
cùng, tâm sẽ đạt được trạng thái quân
b́nh. Bấy giờ dầu bạn đang
ngồi nhắm mắt, hay đang rảo bước trong phố thị ồn ào, th́
tâm bạn vẫn b́nh an tĩnh lặng.
*
57. Tảng
Đá
Xả bỏ hay làm với tâm trống không là hai
đề tài ít người hiểu
được, v́ chúng
đi ngược lại quan niệm thông thường
của người đời. Nếu dùng ngôn ngữ của người thế gian
để giải thích xả bỏ và làm với
tâm trống không th́ dễ gây nên lầm lẫn, v́ con người luôn luôn có
tư tưởng: "Tôi có thể làm những ǵ tôi muốn". Có thể giải thích
như vậy, nhưng ư nghĩa thực sự của nó như sau: Như trường hợp
chúng ta khiêng một tảng đá nặng, khiêng
được một lát, ta cảm thấy nặng nhưng
chúng ta không biết làm thế nào
để vất bỏ. Bởi thế, ta luôn luôn chịu
đựng gánh nặng này. Nếu có ai bảo chúng ta vất tảng
đá đó đi, chúng ta sẽ trả lời, nếu
vất bỏ nó đi th́ tôi c̣n có ǵ
đâu. Thậm chí nếu người ta giải thích cho chúng ta biết lợi ích
của sự trút bỏ gánh nặng, chúng ta sẽ không tin, mà tiếp
tục suy nghĩ: "Nếu vất bỏ tảng đá này
đi, ta sẽ chẳng c̣n ǵ cả".
Thế là ta tiếp tục khiêng tảng đá
nặng cho đến khi không chịu đựng được nữa, mệt nhoài và
đuối sức. Lúc bấy giờ ta phải để tảng
đá xuống.
Khi đă bỏ
tảng đá xuống, bỗng nhiên ta
cảm thấy lợi ích của sự vất bỏ tảng
đá. Ngay tức khắc, ta cảm thấy nhẹ nhàng hơn, thoải mái hơn,
và ta tự hiểu được sức nặng lớn lao mà
ta đă nhận chịu khi khiêng
tảng đá. Trước khi vất bỏ tảng đá,
chúng ta không biết đến lợi ích của sự xả bỏ. Về sau chúng ta có
thể lặp lại việc khiêng tảng
đá một lần nữa, nhưng bấy giờ chúng ta đă hiểu
được hậu quả của việc mang gánh nặng.
Bởi thế, chúng ta có thể dễ dàng vất bỏ nó
đi. Sự hiểu biết rằng mang gánh nặng
là vô ích và xả bỏ đem lại sự
nhẹ nhàng, thoải mái là một ví dụ
điển h́nh về sự tự hiểu chính
ḿnh. Tính tự tôn tự đại của chúng ta,
sự dính mắc lệ thuộc vào tự ngă của chúng ta, chẳng khác
nào tảng đá nặng. Ta không muốn vất
bỏ tự ngă, v́ sợ rằng sau khi vất bỏ th́ chẳng c̣n ǵ cả,
nhưng cuối cùng khi ta có thể vất bỏ tự ngă th́ ta sẽ tự ḿnh ư
thức được niềm an lạc thanh thản của
sự không dính mắc.
*
58. Cái
Đinh Vít
Nếu do việc hành thiền mà bạn thấy rơ chân lư
th́ sự đau khổ không c̣n là
vết thương đối với bạn, cũng như cái
đinh vít đă được tháo mở. Khi
bạn vặn cây đinh vít ngược chiều kim đồng hồ th́ nó sẽ
được tháo mở, tâm rút lui khỏi mọi sự
cũng vậy. Tâm xả bỏ tất cả, tâm không c̣n bị cột chặt vào
tốt, xấu, quyền sở hữu, khen, chê, hạnh phúc và
đau khổ. Nếu không hiểu chân lư th́
chẳng khác nào luôn luôn siết chặt cây
đinh vít lại. Bạn vặn chặt nó cho đến
khi nó phản ứng lại và bạn sẽ bị
đau khổ về mọi chuyện. Khi tháo mở
tất cả, bạn sẽ tự do và an lạc.
*
59. Cấy Mạ
Trong việc hành thiền cần có sự tinh tấn chánh
niệm liên tục như cấy mạ. Trong khi cấy mạ nếu bạn cấy mạ ở nơi
này vài hôm, lại nhổ lên cấy ở nơi khác, rồi chừng vài hôm sau bạn
lại nhổ lên cấy ở một nơi khác nữa. Cứ làm như thế măi, cây mạ sẽ
không bao giờ tăng trưởng, ra hoa và
kết hạt được. Trong việc hành
thiền cũng vậy, nếu bạn hành thiền độ
bảy hôm lại nghỉ bảy tháng đi loanh quanh đây đó làm ô
nhiễm tâm, sau đó trở về sống độc cư
giữ im lặng trong bảy ngày nữa, rồi lại tiếp tục ra
đi, th́ việc hành thiền của
bạn sẽ không phát triển. Bởi vậy cần phải hành thiền liên tục. Tuy
nhiên, đối với các cư sĩ tại gia v́
bận rộn công việc làm ăn nên
mỗi năm chỉ đi dự vài khóa
thiền, th́ họ cần phải mỗi ngày để ra
từ một đến hai giờ để hành thiền và cố gắng ghi nhận chánh
niệm các tác động hằng ngày,
càng nhiều càng tốt. Có như thế, việc hành thiền mới tiến triển
tốt đẹp.
*
60. Con Dao Bén
Khi nói tâm tĩnh lặng, ta muốn nói rằng tâm
đứng yên, không phóng
đi đây đi đó. Cũng như khi có con dao
bén, nếu ta không biết giữ ǵn dao, gặp thứ ǵ cũng cắt,
như dùng dao để cắt gạch, cắt đá, cắt
kiếng v.v... th́ dao sẽ chóng lụt. Chúng ta chỉ nên dùng
dao để cắt các vật hữu dụng thôi. Tâm
chúng ta cũng vậy, nếu để tâm lang bạt theo tư tưởng và cảm
giác vô dụng hay vô giá trị th́ tâm sẽ trở nên yếu kém, v́ nó
chẳng có cơ hội để nghỉ ngơi. Nếu tâm
không đủ năng lực th́ trí tuệ sẽ không phát sinh, bởi v́
tâm thiếu năng lực là tâm
không có định lực.
*
61. Rắn
Con người luôn luôn t́m cầu hạnh phúc và ghét
đau khổ, nhưng hạnh phúc là
một h́nh thức vi tế của khổ đau.
Chúng ta có thể so sánh hạnh phúc và khổ
đau với một con rắn. Đầu rắn là
đau khổ, đuôi rắn là hạnh phúc.
Đầu rắn rất nguy hiểm v́ có răng
độc. Nếu đụng vào đầu rắn, rắn
sẽ cắn ngay. Nhưng nói chi đến đầu, bạn chỉ cần sờ vào
đuôi rắn, rắn cũng quay đầu lại cắn
bạn liền; bởi v́ cả đầu lẫn
đuôi đều thuộc về một con rắn. Cũng thế, hạnh phúc và
đau khổ, vui và buồn,
đều khởi từ một con rắn. Đó là
tham muốn. Bởi thế, khi có hạnh phúc th́ tâm chưa hẳn
đă có an b́nh thật sự. Chẳng
hạn khi ta có được vật ưa thích như
giàu sang, uy quyền, lời tán dương th́ chúng ta hài ḷng
vui thích, nhưng tâm vẫn bất an v́ lo sợ mất chúng. Sự bất an, sợ
hăi này không phải là trạng thái hạnh phúc. Sau này, có thể chúng
ta sẽ thực sự mất những thứ ấy, rồi sẽ thực sự
đau khổ. Bởi vậy, nếu chúng ta không
chánh niệm và ư thức sáng suốt ngay cả khi
đang hạnh phúc th́
đau khổ sẽ sẵn sàng nhảy vào.
Đó là trường hợp nắm phải
đuôi rắn, nếu ta không buông ra ắt sẽ
bị rắn cắn. V́ tất cả mọi thứ, cho dù
đó là
đầu rắn hay đuôi rắn, là việc
thiện hay việc bất thiện, đều là
những đặc tính của luân hồi không
ngừng thay đổi.
*
62. Con Nhện
Theo dơi một con nhện có thể giúp chúng ta phát
sanh trí tuệ. Nhện giăng tơ ở một nơi
thuận lợi, rồi nằm một nơi chờ đợi. Một lát sau, một con ruồi bay
đến sa vào lưới nhện. Khi mồi vừa
đụng vào lưới th́ nhện tức tốc
đến ngay, dùng tơ quấn chặt
lấy ruồi rồi cất con ruồi vào một nơi, xong lại trở về trung tâm
nằm yên lặng như trước.
Tâm chúng ta cũng vậy. Tâm chúng ta luôn luôn
bị các loài côn trùng là các đối
tượng giác quan xâm nhập. Lúc căn tiếp với trần th́ tâm hay
biết ngay, chẳng khác nào khi côn trùng
đụng vào lưới, th́ nhện tiến
đến liền. Khi tâm nhận thức đối tượng,
nó sẽ suy đạt và xem xét một cách thận trọng rồi trở về
trung tâm. Trở về trung tâm có nghĩa là sống chánh niệm với sự
hiểu biết rơ ràng, luôn luôn có ư thức sáng suốt và làm mọi việc
một cách chính xác, đó là
trung tâm của chúng ta. Thật ra chẳng phải làm công việc ǵ nhiều,
chúng ta chỉ y chiếu theo lối này mà sống một cách thận trọng là
đủ. Nhưng điều này không có
nghĩa là chúng ta để cho tư tưởng
phóng túng thiếu tinh cần chánh niệm, và cho rằng ta chẳng
cần phải hành thiền hay kinh hành ǵ cả. Nếu sống không thận trọng,
ta sẽ quên hết việc thực hành của ḿnh. Không
được cẩu thả, thiếu thận trọng. Phải
luôn luôn cảnh giác, sẵn sàng như con nhện
đợi chờ săn mồi. Đó là phương
pháp an trú của chúng ta: luôn luôn duy tŕ tinh tấn, ư thức sáng
suốt và chánh niệm, hành động chính
xác với trí tuệ minh sát.
*
63. Nước Chảy
Đứng yên
Bạn đă từng
thấy nước lưu chuyển chưa? Bạn đă
từng thấy nước lặng yên chưa? Nếu tâm bạn b́nh an tĩnh lặng th́
chẳng khác nào sự đứng yên của
ḍng nước lưu chuyển. Bạn đă
bao giờ thấy sự tĩnh lặng của ḍng nước
đang lưu chuyển chưa? Bạn chỉ thấy
hoặc là nước lưu chuyển, hoặc là nước
đứng yên, chứ chưa thấy sự
đứng yên của nước lưu chuyển
phải không? Khi tâm bạn b́nh yên tĩnh lặng, bạn có thể khai triển
trí tuệ. Lúc ấy, tâm bạn cũng giống như ḍng nước lưu chuyển
đứng yên, hầu như nó tĩnh lặng
nhưng nó đang lưu chuyển. Bởi thế,
tôi gọi nó là "tịnh chỉ lưu thủy" nghĩa là nước chảy nhưng
đứng yên tĩnh lặng. Trí tuệ
phát sinh tại đây.
*
64. Trái Ngọt
Mặc dầu trái cây có vị ngọt, nhưng chúng ta
phải nếm trước khi biết vị của nó như thế nào. Thực ra, trái cây
dù chẳng ai nếm nó, nó vẫn ngọt như thường, nhưng chẳng ai hiểu
biết điều này. Giáo pháp của
Đức Phật cũng giống như vậy, mặc dầu
đó là sự thật nhưng nó sẽ không thật
đối với những người không thật sự
hiểu biết nó. Dầu cho nó có tuyệt vời hay tốt đẹp bao nhiêu
đi nữa th́
đối với họ cũng vô giá trị.
*
65. B́nh Thủy
Hăy đọc chính ḿnh
chứ đừng đọc sách. Chân lư không nằm
bên ngoài, đó chẳng qua chỉ là
trí nhớ chứ không phải là trí tuệ. Trí nhớ mà không có trí tuệ th́
cũng giống như cái b́nh thủy trống rỗng, nếu không
đổ nước vào b́nh th́ b́nh sẽ
trở thành vô dụng.
*
66. Người Khát Nước
Một khách lữ hành
đi đường xa cảm thấy khát nước dữ dội. Nh́n thấy gịng suối
nhỏ, ông ta mừng rỡ đến bên
con suối định vốc nước uống. Một
người đốn củi đi ngang cho biết: Đây là nước
độc không thể uống được. Khách lữ hành
nh́n gịng suối nhỏ nói: Ô! Nước trong vắt và phảng phất mùi thơm
thế kia, có ǵ mà độc, tôi sẽ múc
uống. Người kia lại ngăn: Ông không nên uống
đâu, nước trong vắt có mùi
thơm tho, vị thật tuyệt, nhưng uống vào, ông bạn sẽ bị bệnh và có
thể chết, hay gần chết. Người lữ hành quá khát nước nên không chịu
nghe lời người đốn củi. Ông ta khát
như người vừa mới mổ xong, bị cấm uống nước một thời gian, ông ta
nói: Tôi khát quá, dầu uống xong, có chuyện ǵ xảy ra cũng
được, tôi không chịu nổi nữa rồi. Nói
xong, người lữ hành múc nước uống. Ông hớp một hớp, nuốt
vào khỏi cổ thấy vị của nước thật ngọt. Ông ta uống cho
đă thèm, và ngay sau
đó ông ta đau một trận thừa chết
thiếu sống.
Người lữ hành đă
không nghe lời người tiều phu, bởi v́ sự thèm khát uống nước quá
mănh liệt. Người tham đắm, dính mắc vào
dục lạc, bị dục lạc ngũ trần chi phối cũng chịu hậu quả tai hại
một cách tương tự như vậy. Đó là
cách mà dục lạc ngũ trần trói buộc con người.
Đức Phật đă dạy rằng: "Dục lạc
ngũ trần là thuốc độc", nhưng con
người ta quá thèm khát nên không nghe theo lời dạy của Ngài.
Người ta uống sắc, thinh, hương, vị, xúc và thích thú trong sự
hưởng dụng này. Người ta uống, uống măi nhưng cơn khát không bao
giờ dứt, cho đến ngày người ta
từ bỏ cơi đời.
*
67. Gai Nhọn
Tất cả sự vật chỉ là sự vật,
đơn giản thế thôi, chúng chẳng gây ra
đau khổ cho một ai cả, cũng giống như cái gai nhọn. Cái gai nhọn
có làm cho bạn đau khổ không?
Không, nó chỉ là một cái gai nhọn, nó không làm phiền ai cả,
nhưng nếu bạn dẫm phải gai, bạn sẽ
đau khổ. Tại sao bạn đau khổ? V́ bạn dẫm phải gai. Gai chỉ
làm công việc của gai. Nó không làm hại ai cả. Chúng ta
đau là do lỗi của chúng ta.
Vật chất, cảm giác, tri giác, phản ứng của tâm và sự biết của tâm
v.v... tất cả sự vật trên thế gian chỉ là sự vật,
đơn giản thế thôi. Chúng sao, chúng
vậy, chúng chẳng đụng chạm ǵ
đến ta, chỉ do ta t́m đến
chúng mà thôi. Nếu đánh chúng,
th́ chúng đánh trả lại. Nếu cứ
để chúng yên th́ chúng chẳng làm phiền ai cả. Chỉ có kẻ ngu
ngốc mới gây ra phiền lụy với chúng.
*
68. Cái Bẫy
Đức Phật dạy rằng: Đối tượng của giác quan l à
một bẫy mồi, bẫy của ma vương. Đó là
bẫy của người thợ săn, và
người thợ săn chính là ma
vương. Nếu thú vật bị vướng vào bẫy của người thợ săn
th́ thật đáng tội nghiệp.
Chúng bị giữ chặt cứng, không vùng vẫy thoát thân
được, chỉ c̣n nước nằm chờ
người thợ săn đến. Bạn có bao giờ
thấy người ta bẫy chim chưa? Chim vừa đụng đến bẫy th́ cổ
bị vướng vào bẫy. Một cái ṿng giữ chặt lấy cổ. Chim có bay hướng
nào cũng không thoát được. Càng
vùng vẫy, ṿng cổ càng bị thắt chặt hơn. Chim chỉ c̣n nước
đợi người chủ của chiếc bẩy đến bắt
thôi. Khi người chủ đến, chim lo sợ cuống quít, nhưng cổ đă
bị thắt chặt, vô phương đào
thoát. Bẫy của "sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp"
đều như nhau cả, chúng bắt giữ và
cột cứng chúng ta.
*
69. Khách Lữ Hành
Khách lữ hành đi
xa, muốn trở về nhà, chuyện
đương nhiên là không thể chỉ ngồi mà tưởng
đến việc trở về là
được. Họ phải thực sự lên
đường ra đi, và
đi đúng hướng mới có thể về đến nhà.
Nếu đi lầm đường có thể gặp khó khăn,
như đầm lầy hoặc các chướng ngại khó khắc phục khác. Cũng có thể
sẽ gặp hiểm nguy nếu không đi đúng đường.
Những người đă
về đến nhà, có thể nghỉ ngơi
và ngủ thoải mái. Nhà là một mái ấm, nhưng nếu người lữ hành chỉ
đi tạt ngang nhà, hay chỉ
đi quanh nhà th́ sẽ không
hưởng được các lợi lạc và sự
thoải mái của người trở về nhà.
Cũng vậy, nếu muốn tiến
đến nơi an lạc, hạnh phúc do giáo
pháp đem lại, chúng ta phải lên
đường, phải tự đi lấy, không ai có
thể đi thay cho chúng ta. Ngoài ra, phải duyên theo giới,
định, huệ để đi cho đến khi ta có
được tâm thanh tịnh, sáng suốt, an lạc, hạnh phúc. Đó là
kết quả của hành tŕnh trên chánh đạo.
Tuy nhiên, nếu chỉ có kiến thức sách vở, lư
thuyết kinh điển, th́
đó mới chỉ là sự hiểu biết qua
bản đồ và kế hoạch du hành mà
chưa thực sự lên đường. Nếu chỉ hiểu
biết qua lư thuyết mà không thực hành, th́ dù có trải qua
hàng trăm kiếp sống cũng không thể nào
có được tâm thanh tịnh, sáng suốt và
an lạc hạnh phúc. Đó chỉ là sự
phí phạm thời giờ mà không gặt hái
được lợi ích thật sự của pháp hành. Các bậc thầy là những
người chỉ cho ta con đường. Sau khi
nghe lời giảng dạy của thầy, chúng ta có chịu tự đi hay không, và
do đó có hưởng được lợi ích của sự
thực hành hay không, hoàn toàn tùy thuộc vào nơi ta.
*
70. Bài Học Từ Cây Cối
Chúng ta có thể học giáo pháp từ cây cối. Cây
sinh ra có nguyên nhân và tăng trưởng
theo tiến tŕnh tự nhiên cho
đến khi nở nụ, đơm hoa và kết trái. Ngay tại
đây, cây giảng dạy giáo pháp cho
chúng ta, nhưng chúng ta không hiểu. Chúng ta không đưa chúng vào
trong để quán xét, v́ thế
chúng ta không hiểu cây đang dạy giáo
pháp cho chúng ta. Khi trái xuất hiện, chúng ta chỉ biết ăn, mà
không hề nhận thức rằng vị ngọt, chua là bản chất của trái cây, và
đó là giáo pháp, là lời giảng
dạy của trái cây. Tiếp đó lá vàng
rồi rụng, chúng ta dẫm lên lá, quét lá, chỉ có thế thôi, mà chẳng
t́m hiểu sâu xa. Bởi thế không biết
được thiên nhiên đang dạy ta.
Về sau đến lúc cây đâm chồi nẩy lộc, lá non xuất hiện, ta cũng chỉ
đơn thuần nh́n qua. Đó không
phải là chân lư được t́m
thấy qua những phản tỉnh và suy tư bên trong. Nếu chúng ta biết
đem tất cả vào trong và suy
xét, chúng ta sẽ thấy sự sinh của cây và sự sinh của ta chẳng có
ǵ khác biệt, cơ thể chúng ta được
sinh ra và tồn tại, tùy thuộc vào
điều kiện, tùy thuộc vào các
yếu tố đất, nước, gió, lửa. Mỗi một
bộ phận trong cơ thể của chúng ta biến đổi tùy theo bản
chất của nó chẳng có ǵ khác biệt với cây cối. Thân, cành, hoa, lá,
trái... tất cả đều biến đổi. Tóc,
lông, móng, răng, da... tất cả đều biến đổi. Nếu chúng ta hiểu bản
chất tự nhiên của sự vật, chúng ta sẽ hiểu chính ḿnh.
*
71. Con Rùa
T́m kiếm sự b́nh an chẳng khác nào
đi t́m kiếm rùa có râu, v́
không thể nào t́m được. Nhưng khi tâm
đă thuần thục th́ b́nh an sẽ
đến t́m ta.
*
72. Cành Cây Và Rễ Cây
Sinh và tử của ta chỉ là một. Bạn không thể có
cái này mà chẳng có cái kia. Vừa lúc sinh ra th́ ta
đă chết rồi. Cái chết và cái
sống chỉ là một. Giống như một cội cây. Có cành th́ phải có rễ. Có
rễ th́ phải có cành. Không thể có cái này mà chẳng có cái kia.
Người ta buồn rầu than khóc khi có ai chết, và
vui cười hớn hở khi thấy một đứa trẻ
sinh ra đời. Thật si mê và khôi hài làm sao! Nếu muốn khóc,
hăy khóc lúc có ai sinh ra. Hăy khóc cái nguyên nhân, khóc cái gốc,
v́ không có sinh th́ sẽ không có tử.
*
73. Lúa
Người nghiên cứu học hỏi giáo pháp, mà không
xuyên suốt được nghĩa lư thật sự của
giáo pháp th́ chẳng khác nào một con chó ngủ trên
đống lúa. Khi nó đói, nó rời khỏi đụn
lúa và chạy đi lang thang đây
đó kiếm ăn. Mặc dầu sống ngay trên
đống thức ăn, mà chó chẳng hề
hay biết. Tại sao vậy? Bởi v́ nó không thấy
được hạt gạo bên trong. Nó
không thể ăn lúa được. Thực phẩm nằm
đó, nhưng chó không thể ăn được. Nó không hiểu lúa đây chính là
gạo. Có thể lâu ngày chó không t́m
được thức ăn và có thể chó sẽ chết trên
đống thức ăn. Con người ta cũng vậy,
dầu có nghiên cứu học hỏi giáo pháp nhiều
đến đâu đi nữa, chúng ta cũng sẽ
không thấy được giáo pháp nếu chúng ta không chịu thực hành.
V́ không thấy giáo pháp nên không hiểu giáo pháp.
*
74. Con Trâu
Đức Phật thực sự dạy chân lư. Nếu bạn xem xét
nghi ên cứu tường tận, bạn sẽ thấy giáo pháp là chân lư, và
bạn sẽ không tranh biện với chân lư
được. Nhưng chúng ta chẳng khác nào những con trâu. Nếu
không cột bốn chân của trâu lại, th́ chúng ta chẳng thể nào cho
trâu uống thuốc được. Nhưng khi trâu
đă bị buộc chặt bốn chân, trâu không c̣n làm ǵ
được nữa, và bấy giờ nếu bạn
muốn bạn có thể bắt nó uống thuốc, và trâu không thể nào cưỡng lại
được. Chúng ta cũng vậy, chỉ khi nào
bị đau khổ trói buộc ta hoàn
toàn, bấy giờ chúng ta mới chịu bỏ si mê. C̣n như vẫn có cách
để trốn chạy, chúng ta sẽ không chịu
dứt bỏ si mê một cách dễ dàng.
*
75. Gà Rừng
Bao lâu chân trí tuệ chưa hiện khởi th́ chúng
ta thấy các căn và các trần là
những kẻ thù. Nhưng khi trí tuệ khởi sinh th́ chúng ta không c̣n
xem chúng là những kẻ thù nữa. Bấy giờ chúng là cửa ngỏ
để chúng ta có được sự hiểu biết đúng
đắn và sáng suốt.
Một ví dụ dễ hiểu là thái
độ của đám gà rừng. Ta
đều biết rằng chúng rất sợ loài
người. Bởi sống trong rừng nên tôi biết cách dạy chúng và học hỏi
từ chúng. Tôi bắt đầu rải lúa cho
chúng ăn. Thoạt đầu v́ sợ sệt nên chúng không dám
đến gần. Dần dần chúng quen đi, và
bắt đầu mong đợi được cho lúa ăn. Đầu
tiên chúng tưởng rằng hạt lúa là kẻ thù nguy hiểm. Nhưng
trong hạt lúa th́ không có ǵ nguy hiểm. Chúng không biết lúa là
thức ăn nên chúng sợ. Về sau,
khi chúng thấy rằng không có ǵ phải sợ, chúng
đến và
ăn lúa một cách an lành.
Đám gà rừng là thế
đó.
Sống trong rừng ở
đây th́ chúng ta học một cách tương tự. Khi trước, ta tưởng
rằng các căn là trở ngại, và
bởi v́ ta không biết sử dụng chúng
đúng cách nên chúng tạo nhiều vấn
đề cho ta. Qua các kinh nghiệm tu tập,
ta biết nhận diện chúng theo Chánh pháp. Ta học cách sử dụng chúng,
như là đám gà rừng học
cách ăn lúa. Từ đó, chúng không c̣n
chống đối ta, và các vấn
đề sẽ biến mất.
*
76. Sân
Đầy Các Loại Thú
Nhiều người nghĩ rằng, những người Tây phương
đến học với Ngài Ajahn Chah sẽ
gặp trở ngại về vấn đề ngôn ngữ,
nhưng thực ra không phải vậy. Có người hỏi Ngài Ajahn Chah
làm sao Ngài có thể dạy được những
người học tṛ Tây phương? Ngài có nói
được tiếng Anh hay tiếng Pháp không?
Ngài có nói được tiếng tiếng
Đức không? Ngài Ajahn Chah trả lời: Không. Vậy làm thế nào
ngài dạy cho họ? Ngài Ajahn Chah hỏi lại:
- Nhà anh có nuôi trâu không?
- Dạ có
- Nhà anh có nuôi ḅ, chó hay gà không?
- Dạ có.
- Vậy th́ anh có dùng ngôn ngữ riêng của ḅ, gà,
chó để nói với chúng không?
- Dạ dĩ nhiên là không.
- Vậy th́ làm sao
để lo cho nó?
Chỉ với một chút ít trí tuệ ta có thể thấy rơ
ràng các pháp của thế gian. Chúng ta sẽ hiểu rằng mọi sự trên cơi
đời đều là thầy dạy của chúng
ta. Cây cỏ chẳng hạn, có thể làm hiển lộ bản chất thực sự của vạn
hữu. Khi có trí tuệ th́ chẳng cần phải
đặt câu hỏi với ai, chẳng cần phải
học hỏi nghiên cứu ǵ nữa. Chúng ta có thể học hỏi
đầy đủ từ thiên nhiên
để giác ngộ.
*
76. Hàng Tr ăm
Mọi Thứ
Người ta chỉ nghĩ
đến niềm vui khi làm chủ một vật ǵ mà chẳng hề nghĩ
đến những cái rắc rối kèm theo.
Khi c̣n là một sadi tôi thường nói
đến hạnh phúc của sự giàu sang, có hàng trăm
tôi trai tớ gái, hàng trăm
trâu ḅ và hàng trăm các thứ
khác v.v... Người ta thường nghĩ như vậy đó. Nhưng bạn hăy
tưởng tượng xem, phải chăm nom săn
sóc cho một trăm con ḅ, một trăm
con trâu, chưa kể đến hai trăm tôi trai tớ gái, sẽ khổ sở dường nào?
Người ta chẳng hề nghĩ đến những điều
khó khăn này. Họ chỉ nghĩ đến
việc có nhiều của cải, trâu ḅ, tôi trai tớ gái mà thôi.
Theo tôi th́ năm chục con là
quá nhiều rồi, chỉ một việc cột dây xỏ mũi cho chúng, cũng khiến
bạn nhức đầu. Nhưng mấy ai nghĩ đến
điều này? Họ chỉ muốn có càng nhiều của cải càng tốt.
*
78. Tổ Kiến
Khi ngồi thiền, ta muốn tâm an tịnh, nhưng tâm
cứ vọng động. Ta không muốn suy nghĩ
nhưng tâm cứ suy nghĩ. Chẳng khác nào người ngồi trên tổ
kiến, kiến cắn muốn điên luôn.
Tại sao vậy? Bởi v́ khi tâm c̣n trong thế gian th́ dầu cho có ngồi
yên nhắm mắt, cũng chỉ thấy các chuyện thế gian. Vui thích, hân
hoan, lo âu, sầu muộn, băn khoăn thắc
mắc v.v... tất cả đều nổi lên, bởi v́ ta chưa hiểu giáo
pháp. Nếu tâm cứ như vậy th́ không thể nào chịu
đựng, không thể nào quán chiếu
được các pháp của thế gian. Khi tâm ở
trong thế tục là ta đang ngồi
trên tổ kiến. V́ ngồi ngay trên tổ kiến lửa th́ kiến phải
cắn thôi. Vậy phải làm sao đây? Chỉ
có cách rời xa tổ kiến thôi.
*
79. Vườn Táo
Nếu bạn hỏi mọi người tại sao họ
được sinh ra th́ họ bối rối
ngay, bởi v́ người ta bị đắm ch́m
trong thế giới cảm quan và hiện hữu hay sự "Có". Chẳng hạn, ta có
một vườn táo và rất ưa thích nó. Nếu không dùng trí tuệ
để quán chiếu th́ nó sẽ biến
thành Hữu hay là Có. Tại sao vậy? Giả sử trong vườn có một trăm
cây táo và ta xem chúng là những cây táo của chúng ta. Thế
là ta sẽ tái sinh thành những con sâu nằm trong mỗi cây táo
đó. Mặc dầu thân thể ta đă
đi về nhà, nhưng tâm ta vẫn
dính mắc với từng cây táo. Sở dĩ có sự hiện hữu, bởi v́ ta dính
mắc vào quan kiến, cứ khư khư chấp giữ rằng
đó là những cây táo của ta,
đó là vườn táo của ta. Nếu có
ai đốn ngă một cây táo của ta,
ta sẽ chết theo cây táo đó. Ta sẽ
giận dữ và đi t́m cho
ra lẽ. Ta sẽ đánh lộn và có
thể giết chết người đă cả gan
đốn ngă cây táo của ta. Căi cọ
nhau, đó là sinh. Ta sinh ra
ngay lúc ta chấp giữ một vật ǵ là của ta. Sinh,
được sinh ra từ chỗ chấp giữ đó. Mặc
dầu có đến cả ngàn cây táo, nhưng nếu ai chặt ngă dầu chỉ
một cây là chặt luôn ta đó. Dính mắc
chấp giữ vào vật ǵ là sinh ra ngay từ
đó, hiện hữu ngay tại đó.
*
80. Quả Táo
Bạn có thể bắt đầu
loại bỏ tính ích kỷ bằng sự bố thí. Người ích kỷ tự cảm thấy không
hài ḷng với chính ḿnh. Nhưng nhiều người rất ích kỷ mà
chẳng biết đến hậu quả của sự không
rộng lượng này. Bạn có thể kinh nghiệm
được điều này nhất là khi bạn
đang đói. Nếu bạn có hai quả táo và
gặp lúc phải chia xẻ với một người khác, một người bạn chẳng hạn,
bạn sẽ phân vân. Chắc chắn là bạn có ư muốn cho rồi
đó, nhưng bạn chỉ muốn cho trái nhỏ
hơn thôi. Nếu cho trái lớn th́ tiếc quá. Muốn suy nghĩ
đúng thật là khó vậy. Miệng
nói hăy lấy trái táo đi, nhưng bụng
nói thầm: "Nhưng mà lấy trái nhỏ thôi nhé", hoặc bạn gọi
người bạn đến gần, và nói: "Này
cầm lấy trái táo", và đưa trái táo
nhỏ cho bạn ḿnh. Đó là
một h́nh thức ích kỷ, mà ít ai để ư
đến. Bạn có bao giờ thấy điều này không? Khi cho ra vật ǵ,
bạn phải làm ngược lại bản tính ích kỷ của ḿnh. Dù trong bụng
muốn cho trái nhỏ, nhưng phải tự thắng ḿnh
để cho trái lớn. Và dĩ nhiên
sau khi đă cho, bạn sẽ cảm
thấy thoải mái. Muốn tập cho tâm thắng bản tính ích kỷ
đă tồn tại từ lâu
đời theo lối này, cần phải tự
chế, tự thắng ḿnh, tự đào
luyện tâm ḿnh. Bạn phải biết cho ra, phải biết xả bỏ và
đừng nuôi dưỡng tâm ích kỷ. Đó là
cách tốt đẹp và
đúng đắn để tự thắng ḿnh.
*
81. Mụt M ăng
Dầu bạn có thích vật ǵ
đến đâu đi nữa, cũng phải luôn luôn
nhớ rằng: Nó không vững bền lâu dài. Chẳng hạn như mụt măng,
thấy có vẻ ngon lành đó, nhưng
hăy tự nhủ "Chưa chắc." Muốn thử xem có chắc không, bạn
phải cố gắng ăn mỗi ngày.
Đến một ngày nào
đó, bạn sẽ than phiền rằng măng chẳng
c̣n ngon nữa. Rồi bạn sẽ thích
ăn món khác, và tin chắc rằng món
ăn mới này ngon hơn. Nhưng về
sau cũng sẽ thấy chưa chắc nữa. Mọi vật
đều không chắc.
*
82. Gậy Lớn, Gậy Nhỏ
V́ có tri kiến sai lầm, nên người ta không thể
giải quyết được những vấn đề của
chính ḿnh. Họ chẳng khác nào một người vất cây gậy nhỏ,
để lấy cây gậy lớn hơn, nghĩ rằng gậy
càng lớn th́ càng nhẹ.
*
83. Người Mù
Muốn nếm hương vị của giáo pháp, bạn phải tự
ḿnh thực hành. Đức Phật không nói
nhiều chi tiết về kết quả của sự thực hành, bởi v́ khó có
thể dùng lời để diễn đạt. Chẳng khác
nào giải thích cho người mù từ trong bụng mẹ biết thế nào
là màu xanh, thế nào là màu đỏ. Bạn
có thể thử, nhưng chẳng có kết quả ǵ.
*
84. Thân Thể Và Vẻ
Đẹp Của Nó
Chúng ta bị mê hoặc bởi thân thể và vẻ
đẹp của nó, nhưng thực sự nó bẩn thỉu.
Giả sử không tắm trong một tuần, chúng ta có dám đến gần nhau
không, hôi lắm! Khi ra mồ hôi, như khi làm việc nặng chẳng
hạn, mùi thật khó ngửi. Lúc tắm rửa, mùi thơm của xà pḥng thay
chỗ cho mùi hôi của cơ thể. Xà pḥng có thể tạm thời làm cho thân
thể ta thơm tho, nhưng thật ra mùi hôi của cơ thể vẫn c̣n
đó. Khi mùi thơm của xà pḥng
bay hết rồi th́ mùi hôi của cơ thể sẽ trở lại. Ta thường nghĩ rằng
cơ thể này đẹp đẽ, đáng yêu và
khoẻ mạnh. Ta thường nghĩ rằng ta chẳng sẽ bao giờ già,
đau và chết. Kỳ thực, ta bị cơ
thể mê hoặc mà quên mất tâm. Tâm mới chính là chỗ nương tựa thực
sự.
*
85. Cơm
Những lời dạy của
Đức Phật có thể giúp chúng ta giải quyết vấn đề của chính ḿnh,
nhưng trước tiên chúng ta phải thực hành
để phát triển trí tuệ. Cũng như muốn
có cơm ta phải bỏ công ra nấu, phải có củi, có nước và phải
chờ đến khi cơm sôi, cơm chín. Không
thể chỉ bỏ gạo vào nồi là có cơm ngay
được.
*
86. Ḷ Gạch
Khi có cảm giác khởi dậy trong tâm th́ hăy nhận
diện nó, chứ đừng hất hủi nó. Đó là
cách nh́n đúng đắn. Bạn có bao giờ
thấy người ta nung gạch chưa? Người ta đốt một đống lửa trước ḷ
gạch và để tất cả khói lọt vào
bên trong. Tất cả sức nóng đều dồn vào
trong ḷ. Chỉ cần làm như thế, và khi nhận
đủ sức nóng, gạch sẽ chín.
Thực hành giáo pháp cũng giống như nung gạch
trong ḷ. Tất cả cảm giác đều dồn vào
trong để chúng chuyển thành
chánh kiến. Tất cả sắc, thinh, hương, vị, xúc v.v...
đều đưa vào trong, cảm giác sẽ
trở thành kinh nghiệm quí báu giúp trí tuệ phát sinh.
*
87. ChiếC Cầu
Hăy giữ tâm như chiếc cầu kiên cố, chứ
đừng như nuớc thủy triều lên
xuống dưới cầu.
*
88. Tượng Phật
Giác ngộ không có nghĩa là bất
động như một pho tượng Phật. Người
giác ngộ vẫn suy nghĩ, nhưng họ biết rằng, tiến tŕnh của
sự suy nghĩ là vô thường, bất toại nguyện và trống rỗng hay không
có tự ngă. Cứ thực hành đi, rồi chúng
ta sẽ thấy những đều này một cách rơ ràng. Chúng ta cần
phải t́m hiểu khổ đau, để chấm dứt
nguyên nhân của đau khổ. Nếu
không thấy được điều đó th́ trí tuệ sẽ chẳng bao giờ nảy
sinh. Không nên đoán ṃ mà
phải thấy sự vật một cách rơ ràng và chính xác
đúng theo thực tướng của nó - cảm
giác chỉ là cảm giác, tư tưởng chỉ là tư tưởng.
Đó là cách thức chấm dứt mọi
vấn đề rắc rối trên cơi
đời này.
*
89. Xây Nhà Và Nhuộm Áo Quần
Chỉ muốn làm phước mà không trao dồi phẩm hạnh
th́ chẳng khác nào xây dựng lâu đài
trên cát; chẳng bao lâu sau lâu đài
sẽ sụp đổ mà thôi. Cũng giống
như muốn nhuộm vải, nhưng không chịu giặt sạch tấm vải trước khi
nhuộm. Nhiều người đă làm như
vậy, họ chẳng cần chú ư ǵ đến tấm
vải. Khi muốn nhuộm, họ chỉ nhúng tấm vải vào thuốc nhuộm
mà chẳng cần để ư đến tấm vải sạch
hay dơ. Nếu tấm vải dơ th́ nhuộm như thế vải c̣n tệ hại hơn.
Hăy nghĩ đến điều này, nhuộm
một tấm vải vừa cũ vừa dơ th́ lúc nhuộm xong tấm vải có
đẹp chăng? Nhưng người ta thường làm
như thế. Người ta chỉ thích làm điều
thiện mà không chịu bỏ làm
điều ác. Họ quên một điều quan
trọng là chỉ khi nào tâm không dơ bẩn, lúc ấy tâm mới b́nh
an tĩnh lặng mà thôi. Bạn hăy tự nh́n vào bên trong chính ḿnh,
hăy xét xem thân khẩu ư của ḿnh đă
có ǵ sai lầm. Ngoài thân khẩu ư ra, bạn chẳng có ǵ
để sửa chữa nữa.
-ooOoo-
Phần II
90. Những Chiếc Xe
Các tôn giáo trên thế gian, gống như những
chiếc xe hơi có đủ loại đủ cỡ, nhưng
tất cả đều chạy về một hướng. Người không nh́n thầy
điều này th́ tâm chẳng có một
chút ánh sáng.
*
91. Mèo
Khi phiền năo dấy lên, bạn phải có biện pháp
để đối trị chúng. Phiền năo
chẳng khác nào một con mèo. Khi bạn cho
đồ ăn nó thích, th́ nó sẽ quấn
quưt bên bạn măi để được ăn thêm.
Nếu một ngày nào đó nó cào bạn,
và bạn quyết định không cho nó ăn nữa
th́ mèo sẽ không c̣n lẫn quẩn bên bạn. Thật ra, lúc
đầu mèo c̣n
đến với bạn và kêu meo meo
nũng nịu, nhưng nếu bạn cương quyết không cho nó
ăn, không thèm
đếm xỉa ǵ
đến nó, th́ nó sẽ xa lánh bạn
luôn. Phiền năo trong tâm bạn cũng như vậy, nếu bạn không nuôi
dưỡng, không cung cấp thức ăn cho
phiền năo th́ phiền năo sẽ không
đến quấy rầy bạn, và tâm bạn
sẽ b́nh an tĩnh lặng.
*
92. Gà Trong Chuồng
Khi sự b́nh an tĩnh lặng trong tâm phát triển
th́ tâm sẽ ổn định như gà
được nhốt vào chuồng, không
thể chạy nhảy bươi móc bên ngoài. Khi
đă bị nhốt vào chuồng, tuy gà không thể lang thang bên
ngoài, nhưng gà có thể đi lại trong
chuồng. Dầu có thể đi quanh quẩn trong chuồng, nhưng gà
không thể gây ra một tai hại quan trọng nào v́ gà
đă
được giữ trong chuồng. Nhiều người
không muốn có một cảm giác hay ư nghĩ nào phát sinh trong
khi họ đang hành thiền, nhưng
cảm giác và tư tưởng vẫn phát sinh. Khi tâm b́nh an tĩnh lặng, th́
sự chánh niệm tỉnh thức sẽ giữ cho tâm không rung
động. Có nghĩa là khi có cảm
giác hay tư tưởng nào dấy động lên
trong tâm, th́ chúng chỉ quanh quẩn trong "chuồng" của sự tĩnh
lặng và không thể quấy rầy hay gây ra tai hại nào cho người hành
thiền.
*
93. Trẻ Con
Nếu bạn không kiểm soát và chế ngự tâm, mà chỉ
chiều thuận theo những tư tưởng t́nh cảm của nó, th́ bạn
đă thực hành sai lầm rồi,
chẳng khác nào nuông chiều theo ư thích của trẻ con. Con nít ưa
thích thứ ǵ, cha mẹ chúng cho chúng ngay thứ
đó. Phải chăng đó là phương
pháp dạy trẻ tốt đẹp? Lúc trẻ con c̣n
bé, ta có thể nuông chiều nó một thời gian, nhưng khi nó bắt
đầu biết nói th́ phải thỉnh
thoảng trách phạt nó, nếu không nó sẽ trở nên hư hỏng sau này. Tâm
cũng phải được huấn luyện như vậy.
Đừng chiều theo những đ̣i hỏi của tâm.
*
94. Cây Ốm Yếu Cong Queo
Cốt tủy của việc thực hành là chăm
chú quán sát theo dơi tâm, nhận biết ư
định của tâm. Muốn nhận biết ư định
của tâm, bạn phải có trí tuệ. Đừng có tâm phân biệt, đừng bất b́nh
phiền năo khi thấy người khác không làm
đúng theo ư thích của ḿnh,
đừng khó chịu khi chứng kiến những
việc, những điều mà ḿnh không ưa thích. Bạn có cảm thấy
buồn khổ khi thấy một thân cây trong rừng ốm yếu cong queo không
được to lớn thẳng thắn như những cây
khác không? Thật là khờ dại khi buồn khổ như thế.
Đừng phán xét những người khác, bởi v́
có rất nhiều hạng người trên thế gian này. Tại sao tự mang vào
ḿnh gánh nặng muốn thay đổi, muốn
sửa đổi tất cả những người khác? Nếu bạn muốn thay đổi, muốn sửa
đổi một cái ǵ đó th́
hăy thay đổi, sửa đổi sự vô minh của
ḿnh thành trí tuệ.
*
95. Cái Khay Bẩn
Nhiều người cho rằng bản tánh của tâm là thanh
tịnh trong sáng, và bởi v́ mọi người
đều có Phật tánh nên không cần phải hành thiền làm ǵ.
Điều đó chẳng khác nào lấy một
cái ǵ sạch sẽ, như cái khay này chẳng hạn, nhỏ vài giọt nước dơ
lên trên đó. Có thể nào bạn
cho rằng cái khay này vốn sạch sẽ nên chẳng cần phải chùi rửa làm
ǵ không?
*
96. Lầu Trên, Lầu Dưới
Người ta tạo ra danh từ, tên gọi
để dễ dàng trong việc giao
tiếp, đàm luận, học hành vv...
nhưng sự vật mang bản chất tự nhiên của nó, nó sao th́ nó vậy thôi.
Dù ta có đặt cho nó danh từ ǵ
đi nữa th́ nó vẫn chỉ là vậy.
Chẳng hạn bây giờ chúng ta đang ngồi
ở lầu dưới, trên sàn đá này.
Sàn đá chỉ là nền tảng, nó
không thể di động hay chuyển lui
chuyển tới nơi nào. Lầu trên th́ cũng từ nền nhà dưới này
mà được xây dựng lên thôi. Lầu
trên cũng giống như mọi thứ mà chúng ta thấy trong tâm: h́nh sắc,
cảm giác, tri giác, phản ứng. Chúng không thực sự có mặt theo cách
mà ta muốn áp đặt cho chúng. Chúng
chỉ là sự chế định, vừa sinh
ra th́ tức khắc bị diệt ngay. Chúng chỉ là giả danh mà
chẳng hề có tự tính.
*
97. Những Giọt Nước
Hăy giữ ǵn giới luật. Lúc
đầu bạn có thể phạm giới. Nhưng khi
bạn nhận biết được sai lầm này th́ hăy lập tức chấm dứt và
thiết lập giới luật trở lại. Có thể bạn lại phạm giới lần nữa
nhưng khi nhận biết được ḿnh
phạm giới th́ hăy tái lập giới luật trở lại lần nữa. Việc hành
thiền cũng vậy, tâm chánh niệm phải
được tái lập nhiều lần cho đến khi được ổn định. Giống như những
giọt nước rơi từ chiếc b́nh. Nếu chỉ nghiêng b́nh một chút
nước sẽ rơi chậm: bóp... bóp... bóp... Nhưng nếu nghiêng b́nh
nhiều hơn th́ những giọt nước cũng sẽ rơi nhanh hơn: bóp bóp bóp.
Nghiêng b́nh nhiều hơn nữa nước không c̣n rơi thành giọt mà biến
thành một ḍng liên tục. Những giọt nước
đă biến
đi đâu mất rồi? Chúng chẳng đi đâu cả,
mà chuyển thành một ḍng nước
đều đặn. Khi chánh niệm của bạn được tăng cường th́ cũng
giống như vậy.
*
98. Con Vịt
Dầu bạn có muốn cơ thể này tồn tại lâu dài, th́
nó cũng không thể chiều theo ư bạn
được. Muốn như thế chẳng khác nào muốn vịt trở thành gà.
Khi biết rằng không thể nào mong gà thành vịt, vịt thành gà; vịt
phải là vịt, gà phải là gà, và khi biết rơ rằng cơ thể này phải là
cơ thể, và nó phải già đau chết, th́
bạn mới có đủ năng lực và sức
mạnh để đối diện với những đổi thay
của cơ thể ḿnh.
*
99. Con Giun
Đất
Một vài người đến
hỏi tôi, phải chăng khi thấy được vô thường, khổ và vô ngă,
người ta sẽ vất bỏ tất cả, trở thành lười biếng và không muốn làm
ǵ nữa? Tôi trả lời với họ rằng, không phải như vậy, mà trái lại,
họ càng siêng năng làm việc
hơn, nhưng họ làm với tâm không dính mắc, và chỉ làm những việc
hữu ích. Những người ấy lại tiếp tục hỏi, nếu mọi người
đều hành thiền,
đều thực hành giáo pháp, th́
chẳng có việc ǵ trên thế gian này có thể hoàn thành
được và sẽ không có tiến bộ
nữa. Nhưng phải chăng, lo sợ như thế
th́ chẳng khác nào con giun lo sợ sẽ hết
đất để ăn.
*
100. Mùi Phân
Bạn không thể đi
đến một nơi nào trên thế gian này
để tránh đau khổ. Khi tâm c̣n
ở trong thế gian th́ không thể nào thoát khỏi khổ
đau. Tâm c̣n dính mắc với thế
gian mà muốn tránh khỏi đau khổ chẳng
khác nào muốn tránh mùi hôi của băi phân lớn lại
đến gần một băi phân nhỏ. Ở
nơi nào th́ băi phân lớn và băi phân nhỏ cũng
đều có mùi hôi như nhau.
*
101. Vật
Đắt Giá
Giả sử bạn làm chủ một vật thật
đắt giá. Ngay lúc có vật trong tay,
tâm bạn thay đổi, và bạn sẽ tự nhủ: "Bây giờ ta phải cất ở
đâu đây? Nếu để ở đây sẽ có người lấy
mất." Thế rồi bạn băn khoăn suy nghĩ t́m nơi cất dấu.
Đó là
đau khổ. Đau khổ khởi sinh vào
lúc nào? Đau khổ khởi sinh khi chúng
ta biết ḿnh đang làm
chủ một vật ǵ đó. Đó là chỗ ở
của đau khổ. Trước khi có được vật này,
ta không đau khổ. Không đau khổ bởi v́
không có vật để tâm ta dính mắc vào.
Tự ngă cũng vậy, nếu chúng ta nghĩ
đến danh từ: "Tôi, Ta" th́ mọi vật quanh ta
đều trở thành của ta, và sự
rắc rối theo liền sau đó. Nếu không
có tôi, ta th́ chẳng có ǵ rắc rối cả.
*
102.
Đau Nhức Bên
Trong
Người ta phân vân không biết tại sao khi bắt
đầu loại bỏ tham muốn, th́
nhiều vấn đề rắc rối phát sinh.
Chuyện đó chẳng có ǵ lạ cả. V́ trước
đây khi nuôi dưỡng phiền năo,
bạn đă
đối xử nhẹ nhàng với chúng,
vuốt ve nuông chiều chúng. Như người bị vết thương bên trong mà
chỉ đắp thuốc bên ngoài nên
không có cảm giác ǵ. Bây giờ mổ ra
để trị tận gốc th́ chắc chắn không tránh khỏi
đau đớn.
*
103. Rơi Từ Cây Xuống
Nếu dựa vào kinh
điển th́ ta có thể phân tích thập nhị nhân duyên ra thành:
Vô minh sinh ra hành nghiệp, hành nghiệp sinh ra thức, thức sinh
ra danh sắc, danh sắc sinh ra lục nhập, lục nhập sinh ra xúc, xúc
sinh ra thọ, thọ sinh ra ái, ái sinh ra thủ, thủ sinh ra hữu, hữu
sinh ra sinh, sinh sinh ra già, đau,
chết và tất cả những khổ đau
khác. Nhưng trên thực tế, khi tiếp xúc với vật ǵ ta không
ưa thích th́ đau khổ phát sinh ngay
tức khắc. Tâm xuyên qua chuỗi thập nhị nhân duyên một cách
thật nhanh chóng khiến ta không thể nào theo kịp. Như trường hợp
rơi từ trên cây xuống. Trước khi biết
được chuyện ǵ xảy ra th́... "Bụp", ta
đă nằm ngay dưới
đất. Thật ra, trước khi chạm đất ta đă
xuyên qua nhiều cành lá, nhưng v́ sự rơi quá nhanh khiến ta không
thể nào đếm kịp hay nhớ hết trong lúc
đang rơi. Cũng giống trường hợp thập nhị nhân duyên. Nỗi
đau khổ tức khắc mà chúng ta
kinh nghiệm là kết quả của một chuổi dài xuyên qua thập nhị nhân
duyên. Đó là lư do tại sao
Đức Phật khuyên nhủ hàng môn
đệ phải quán chiếu và hiểu rơ
tâm ḿnh để có thể biết ḿnh
trước khi đụng mặt đất.
Giữa việc nghiên cứu giáo pháp và thực hành
giáo pháp có nhiều sự khác biệt. Chân giáo pháp phải học hỏi là
t́m một con đường để thoát khỏi sự
bất ưng ư, thoát khỏi sự đau khổ của đời sống và
đạt được hạnh phúc b́nh an cho
chính ḿnh cùng tất cả chúng sanh. Khi tâm an tịnh, tức là nó
đang ở trong điều kiện b́nh
thường. Khi tâm di động th́ tư
tưởng h́nh thành. Hạnh phúc hay đau
khổ là một phần của tâm hoạt
động này, bất an và tham ái cũng
được h́nh thành như thế. Nếu
bạn không hiểu rơ đặc tính luôn luôn
di động của tâm th́ bạn sẽ săn
đuổi theo tư tưởng h́nh thành măi và trở thành nạn nhân của
nó. Thế nên, Đức Phật dạy chúng ta hăy
quán sát hoạt động của tâm, theo dơi
tâm di chuyển. Khi theo dơi tâm, ta sẽ thấy
được những đặc tính căn bản của tâm.
Đó là: vô thường, bất toại nguyện và vô ngă. Bạn nên tỉnh
thức và quán sát những hiện tượng tâm lư này. Bằng cách quán sát,
theo dơi bạn có thể học được tiến tŕnh
của nhân duyên. Đức Phật dạy rằng vô
minh là nhân phát sinh ra hành nghiệp và mọi hiện tượng.
Hành nghiệp hay sự chủ ư này phát sinh ra thức và thức lại là nhân
của thân và tâm. Đó là tiến
tŕnh của nhân duyên.
Khi bắt đầu nghiên
cứu Phật giáo, ta thấy rằng lối dạy theo truyền thống kinh
điển đem lại nhiều lợi ích. Nhưng khi
thấy được tiến tŕnh diễn ra bên trong, ta mới thấy rơ tầm
quan trọng của sự thực hành. Những kẻ chỉ học pháp học mà không
thực hành th́ không thể nào theo kịp sự mau lẹ của tiến tŕnh này.
Dĩ nhiên tiến tŕnh của tâm được kinh
điển hệ thống hóa và mô tả rơ ràng, nhưng kinh nghiệm là
kiến thức thực nghiệm vượt ra ngoài sách vở học hỏi. Sách vở không
thể mô tả cho chúng ta biết những ǵ chỉ
được biết đến bằng kinh nghiệm. Làm
sao sách vở có thể diễn tả cho ta biết:
đây là những cảm giác phát
sinh, đây là tác ư,
đây là một loại tâm
đặc biệt, đây là sự khác biệt
của thân và tâm v.v... Cũng như khi bạn trèo cây và bị rơi xuống
đất, bạn không thể biết được bạn đă
rơi bao nhiêu thước, bao nhiêu tấc, đă
xuyên qua bao nhiêu cành lá trước khi chạm mặt
đất. Bạn chỉ biết bạn rơi xuống đất và
thấy đau mà thôi. Không sách
vở nào mô tả được cảm giác lúc ta
đang rơi và cảm giác đau khi
ta chạm đất. Sách vở nghiên cứu giáo pháp
được hệ thống hóa và làm cho
rơ ràng. Nhưng thực tế không chỉ đi
theo một lối đơn giản.
Bởi thế, chúng ta phải dùng trí tuệ sâu xa của
ḿnh để nghiệm xem cái ǵ
đă khởi sinh trong tâm người
giác ngộ. Người giác ngộ hiểu biết qua kinh nghiệm của họ rằng,
tâm không phải là ta, không phải là tự ngă của ta. Khi nói cho
chúng ta biết tên của các loại tâm và tâm sở,
Đức Phật không muốn cho chúng ta dính
mắc vào ngôn từ. Ngài chỉ muốn chúng ta thấy tất cả
đều vô thường, khổ và vô ngă.
Ngài dạy chúng ta hăy buông bỏ tất cả. Khi các pháp phát sinh hăy
chánh niệm, biết chúng. Tâm thực hiện
được sự ghi nhận giác tỉnh này mới là tâm
được huấn luyện đúng cách. Khi tâm bị
khuấy động th́ nhiều loại tâm, tâm sở, phản ứng v.v... h́nh
thành và nẩy nở liên tục. Cho dù tâm tốt hay tâm xấu, ta cũng chỉ
theo dơi và để chúng như thế. Đức
Phật chỉ dạy đơn giản: "Vất bỏ hết". Nhưng ta không thể vất bỏ
chúng ngay được đâu! Hăy tinh cần quán sát theo dơi hiểu rơ
tâm ḿnh, để biết làm thế nào
để vất bỏ chúng.
*
104. Nông Phu Và Người Mẹ
Trong việc tu hành, hễ bạn thấy nơi nào c̣n
khuyết điểm th́ hăy gia tâm
chú ư vào nơi ấy. Trong khi đi, đứng,
nằm, ngồi, hăy chú tâm vào
đấy, giống như người nông phu chưa cày xong thửa ruộng của
ḿnh. Mỗi năm người nông phu đều phải
chuẩn bị đất để sẵn sàng gieo hạt. Nhưng năm
nay chưa cày xong thửa ruộng nên lúc nào tâm người nông phu
cũng hướng về thửa ruộng. Tâm người nông phu không thể nào an vui,
bởi v́ anh ta biết công việc của ḿnh chưa làm xong. Mặc dầu
đang vui với bạn bè nhưng anh
không cảm thấy thoải mái chút nào, v́ tâm trí anh lúc nào cũng ưu
tư đến thửa ruộng c̣n dang dở.
Hoặc như người mẹ đặt đứa con nhỏ trên
lầu để đi xuống dưới lầu cho súc vật
ăn. Tâm người mẹ lúc ấy luôn luôn hướng về người con, lo lắng
không biết có ǵ xảy ra với
đứa trẻ. Mặc dầu đang làm công việc khác, nhưng tâm người
mẹ không rời đứa con. Việc hành
thiền của chúng ta cũng như vậy. Chúng ta không
được quên. Dầu
đang làm công việc khác, nhưng
tâm không thể nào xa việc thực hành. Tâm phải ở trong thực hành
ngày và đêm. Muốn cho việc
hành thiền thực sự đạt được tiến bộ
th́ phải làm như thế.
*
105. Quả Bóng
Đá
Chỉ nghe giáo pháp suông mà không hành thiền,
th́ khó có thể giác ngộ. Tuy thế, việc nghe giáo pháp rất hữu ích.
Vào thời Đức Phật có nhiều vị chứng
nghiệm được giáo pháp và một số
đắc quả Alahán trong lúc nghe giáo
pháp. Ta có thể so sánh những vị này với những quả bóng
đá. Khi quả bóng đá được bơm hơi vào
th́ nó phồng lên. Không khí bên trong bị dồn nén có khuynh hướng
muốn thoát ra ngoài, nhưng không có chỗ nào
để thoát. Khi đâm một cây nhọn vào
quả bóng, th́ tức khắc hơi x́ ra. Tâm của các vị môn
đồ của Đức Phật khi nghe giáo pháp mà
giác ngộ th́ cũng như vậy. Khi họ nghe giáo pháp và giáo pháp
xuyên thấu tâm họ như cây nhọn đâm vào
quả bóng th́ trí tuệ phát sinh. Họ tức khắc thông suốt chân giáo
pháp.
*
106. Bạn Bè
Đức Phật không muốn chúng ta để cho tâm dẫn đi
đâu th ́ đi. Ngài muốn
chúng ta phải luôn luôn làm chủ tâm ḿnh. Nếu tâm muốn
đi hướng này, phải dẫn nó
đi hướng khác. Nói cách khác, khi tâm
muốn điều ǵ th́ đừng chiều
theo nó. Giống như trường hợp làm bạn với người nào, nhưng
cuối cùng thấy ư kiến của nhau không c̣n tương
đồng nữa, không c̣n hiểu nhau
nữa và nhiều cuộc căi vă xảy ra, thế rồi
đường ai nấy đi. Làm như vậy
là đúng. Đừng chiều theo tâm. Người nào
chiều theo tâm tức là chiều theo sự ham muốn thích thú của tâm và
những cái khác của tâm. Điều này
cho thấy người ấy không thực hành giáo pháp.
*
107. Trái Cây Trong Tay
Việc thực hành giáo pháp rất quan trọng. Nếu
không thực hành th́ sự hiểu biết của chúng ta chỉ có tính cách hời
hợt bề ngoài, chỉ có lớp vỏ mà bên trong rỗng không. Chẳng khác
nào có trái cây trong tay mà chẳng hề
ăn. Mặc dầu làm chủ nó, nhưng chẳng hưởng ích lợi từ nó.
Chỉ khi nào thực sự ăn trái cây này
ta mới thưởng thức được hương vị của
nó.
*
108. Cây
Ăn Trái
Cây trưởng thành,
đơm bông kết trái rồi chín. Trái thối rữa, hột găm xuống đất, mọc
lên cây mới. Cây mới lại lớn lên, nở hoa ra trái, và một
chu kỳ mới bắt đầu. Cuối cùng
nhiều trái chín rơi rụng, rồi hột găm
xuống đắt và nhiều cây mới khác mọc lên. Thế gian cũng như
vậy, không có ǵ mới lạ, chỉ là sự tuần hoàn cố hữu mà thôi. Cuộc
sống của chúng ta ngày nay chẳng có ǵ khác. Việc ta làm hôm nay
chẳng qua là những việc ta làm trước
đây. Chúng ta suy nghĩ thật nhiều, có rất nhiều việc thu hút chúng
ta, nhưng chẳng có việc nào dẫn ta
đến chỗ hoàn măn thật sự.
*
109. Giỏ Rác
Đôi khi việc dạy dỗ rất khó khăn, cần nhiều ki ên
nhẫn. Thầy dạy đạo là cái
thùng rác để mọi người vứt bỏ vào
đó mọi nỗi bực dọc và mọi vấn
đề rắc rối. Thầy dạy càng
nhiều người th́ thùng rác của thầy càng
đầy. Nhưng đừng lo lắng. Dạy dỗ người
khác là phương cách tuyệt diệu
để thực hành Phật Pháp. Phật Pháp sẽ hổ trợ cho người nào
thành thật áp dụng Phật Pháp vào đời
sống của họ. Người nào dạy dỗ kẻ khác, trí hiểu biết sẽ
phát triển.
*
110.
Đi Sai Đường
Nhiều người cho rằng làm như vầy, tụng thuộc
ḷng như vầy, học như vầy, như vầy th́ sẽ hết khổ. Nhưng như vậy
th́ chẳng khác nào người ham muốn đủ
thứ, cố gắng thu thập tích tụ thật nhiều thứ, nhiều của cải, và
nghĩ rằng khi họ thu thập đầy đủ th́
sự đau khổ sẽ giảm. Hay như người
mang gánh nặng trên vai, nghĩ rằng càng chất thêm
đồ đạc vào th́ gánh càng nhẹ
hơn. Đó là lối suy nghĩ của
người thế gian, nhưng lối suy nghĩ này
đi ra ngoài chánh
đạo. Giống như một người đi về hướng
Nam, c̣n người kia đi về hướng
Bắc, nhưng họ nghĩ rằng họ đi cùng hướng.
*
111.
Đường Ra Phố
Nhiều người phân vân khi thấy ngày nay có nhiều
thầy và nhiều lối hành thiền khác nhau. Nhưng chẳng qua cũng giống
như chuyện đi vào thành phố
bằng nhiều lối khác nhau. Dầu đi lối
nào, nhanh hay chậm rốt cuộc cũng
đến thành phố. Thông thường
các phương pháp hành thiền chỉ khác nhau bề ngoài. Nhưng có một
điều cốt yếu là các phương
pháp hành thiền đúng theo lời Phật
dạy phải dẫn đến chấm dứt tham ái. Cuối cùng bạn phải vất
bỏ mọi hệ thống, mọi phương pháp, và ngay cả vị thầy của ḿnh.
Phương pháp nào dẫn đến sự dứt bỏ,
diệt trừ tham ái th́ đó là
phương pháp thực hành đúng đắn.
*
112. Đối
Diện Với Chính Ḿnh
Bạn có thể đi đây
đi đó để tham học với các thiền sư và
để thử qua những phương pháp hành
thiền. Một số các bạn ở đây đă
từng làm như thế. Đó là
điều ước muốn và là việc tự
nhiên. Sau khi bạn đă
đặt nhiều câu hỏi với các vị thiền sư
và đă biết
được phương pháp hành thiền,
bạn sẽ nhận thấy rằng tất cả những việc bạn làm chẳng
đưa bạn đi đến chân lư ngoài
sự buồn chán. Rồi bạn sẽ thấy rằng chỉ khi bạn
đứng lại để xem xét tâm ḿnh,
th́ lúc ấy bạn mới thấy đuợc, mới t́m
được những ǵ
Đức Phật dạy. Chẳng cần phải đi t́m
cái ǵ bên ngoài, hăy trở về đối diện
với bản chất thật sự của chính ḿnh. Chính lúc trở về
đối diện với ḿnh bạn sẽ thấy
chân lư.
*
113. Tiêu Hóa Tốt
Đừng vội v ă diệt trừ phiền năo. Trước
tiên, bạn phải kiên nhẫn t́m hiểu đau
khổ và nguyên nhân của nó, có thế mới loại bỏ
được phiền năo hoàn toàn. Cũng
như muốn đồ ăn được tiêu hóa
dễ dàng, bạn phải nhai kỹ vậy.
*
114. Trạm Trung Tâm
Muốn hành thiền bạn phải có hai
đặc tính chính yếu: sự thành
thật và ngay thẳng. Không cần phải
đọc Tam tạng kinh điển bạn mới biết thế nào là tham, sân,
si. Tham lam, sân hận, si mê nằm sẵn trong tâm bạn. Chẳng cần phải
đọc sách mới biết được chúng. Hăy
để cho sự hiểu biết tự phát bên
trong bạn là bạn đă thực hành
đúng đắn. Nếu bạn muốn thấy xe lửa th́
chỉ cần đến nhà ga trung tâm,
chẳng cần phải đi hết các tuyến Bắc,
Nam, Đông, Tây v.v... mới có thể nh́n thấy xe lửa. Muốn
thấy từng chiếc xe lửa một, bạn chỉ cần
đợi ở nhà ga trung tâm.
Đó là trạm cuối cùng của tất
cả các chuyến.
Nhiều người nói với tôi rằng, họ muốn hành
thiền. Nhưng họ không biết phải làm sao, họ không hiểu hay chưa
nghiên cứu kinh điển, hoặc là
họ đă quá già, nhớ trước quên
sau, nên không thể hành thiền được.
Đừng lo lắng chuyện đó. Hăy nh́n ngay
đây, nh́n ngay nơi nhà ga lớn
trung tâm này. Tham khởi lên ở đây,
sân khởi lên ở đây, và
si khởi lên cũng tại đây. Bạn chỉ cần
ngồi đây và theo dơi, quán sát mọi chuyện khởi lên. Hăy
hành thiền ngay ở đây, bởi v́
ngay đây là chỗ bạn dính mắc
vào, và ngay đây là chỗ giáo
pháp khởi lên.
*
115. Sợi Tóc Trong Tô Canh
Tại sao cơ thể lôi cuốn, hấp dẫn bạn và bạn
dính mắc vào đấy? Bởi v́ chỉ
có con mắt thịt nh́n thấy cơ thể, mà con mắt của tâm th́ không
nh́n thấy. Bản chất thật sự của cơ thể là không sạch, không
đẹp đẽ, vô thường và ở trong
t́nh trạng hủy hoại. Hăy nh́n cơ thể như nh́n một sợi tóc trong tô
canh. Sợi tóc có đẹp không? Hăy
nh́n thấy rơ ràng rằng cơ thể chẳng có ǵ ngoài
đất, nước, gió, lửa - chẳng có ai ở
đấy cả. Trong khi bạn muốn làm cho cơ thể
đẹp lên th́ nó
đang tan ră
đấy.
*
116. Sợi Tóc Che Quả Núi
Ư kiến, quan niệm, sự chấp giữ luyến ái, chẳng
khác nào một sợi tóc có thể che khuất ngọn núi cao. Bởi v́ chúng
đă ngăn
trở không cho ta thấy được sự vật vốn rất đơn giản, b́nh
thường và rơ ràng. Chúng ta bị quan kiến tự ngă, dục vọng chi phối
mạnh mẽ, nên không thể nh́n thấy chân tướng của sự vật. V́ vậy,
chỉ một sợi tóc cũng có thể khiến ta không thấy
được một ngọn núi cao. Chỉ dính mắc vào
một chút dục vọng thôi cũng đủ khiến
cho ta không thấy rơ sự thật,
điều này thật rơ ràng như ban ngày.
*
117. Giảng
Đường
Đối với cơ thể n ày, ta chỉ là khách, chứ
không phải là chủ nhà thật sự. Như cái giảng
đường này
đây, thật ra chẳng phải là của
ta. Ta chỉ là người thuê nhà tạm thời, cũng giống như lũ chuột,
thằn lằn và tắc kè đang sống trong
giảng đường này, nhưng ta chẳng hề ư thức
điều đó. Cơ thể ta cũng vậy. Rơ
ràng Đức Phật đă dạy rằng
không có một cái tôi nào cư ngụ bên trong cơ thể này, nhưng ta cứ
khư khư tin chắc rằng cơ thể này là của ta, của ta thật sự.
Đó là quan kiến sai lầm.
*
118. Nắm Bùn
Nếu cầm một nắm bùn trong tay rồi bóp mạnh, th́
bùn sẽ theo kẽ ngón tay tràn ra. Người bị
đau khổ cũng vậy, khi sự đau khổ bóp
chặt họ, th́ họ cũng t́m cách thoát ly.
*
119. Gà Mái Hay Gà Trống
Giảng dạy cho những người có tŕnh
độ bất đồng thật là khó khăn.
Nhiều người có sẵn tư kiến từ trước. Dạy họ sự thật, họ cho rằng
đó là không thật: "Tôi đúng,
thầy sai." Như thế th́ cuối cùng chẳng
đi đến đâu cả. Nếu không sớm xả bỏ th́
sẽ chuốc lấy khổ đau. Giống như
trường hợp có bốn người đàn ông cùng
đi vào rừng và nghe tiếng gà.
Ba người cho rằng đó là gà
mái, một người khác quả quyết đó là
gà trống. Anh ta hỏi: "Làm sao con gà mái có thể gáy như vậy
được?" Ba người kia trả lời: "Con gà
kia chắc chắn là có miệng, phải vậy không? Có miệng th́ nó phải
gáy." Họ căi nhau, ư kiến bất đồng và
không vui, nhưng rốt cuộc tất cả đều
sai. Cho dù bạn có gọi nó là gà mái hay gà trống,
đó cũng chỉ là cái tên thôi.
Chúng ta bảo gà mái là thế này, gà trống là thế kia. Gà trống gáy
th́ như vầy, gà mái tục tác th́ như thế kia,
đó là chúng ta
đă dính mắc và bị trói buộc
vào thế gian. Thật ra, nếu biết rằng chẳng có gà mái hay gà trống
ǵ cả th́ mọi chuyện sẽ chấm dứt.
*
120. Dược Thảo
Lư thuyết về giáo pháp chẳng khác nào một cuốn
sách viết về các loại cây thuốc, và việc thực hành giáo pháp chẳng
khác nào đi t́m các cây thuốc
này. Nghiên cứu sách vở giúp ta biết
được các loại cây thuốc, nhưng chúng ta chưa nh́n tận mắt
các cây thuốc. Chúng ta chỉ được xem
những h́nh vẽ sơ sài và tên gọi. Nhưng khi
đă có
được cuốn sách thuốc và
đă học hỏi nghiên cứu, ta có
thể dễ dàng đi t́m các cây
thuốc. Sau khi t́m ṭi nhiều lần, chúng ta có thể nhận dạng các
cây thuốc một cách dễ dàng. Bằng cách này ta
đă sử dụng cuốn sách một cách
hữu ích. Sở dĩ chúng ta có thể nhận ra nhiều loại cây thuốc v́
chúng ta đă nghiên cứu sách
thuốc trước. Sách thuốc là thầy của chúng ta. Cũng vậy, phần lư
thuyết về giáo pháp có lợi ích và giá trị như thế. V́ vậy, nếu chỉ
hoàn toàn y cứ vào việc hành thiền mà không
để th́ giờ học hỏi th́ chẳng
khác nào đi t́m cây thuốc mà
không học hỏi nghiên cứu trước. Chẳng biết ǵ về vật mà ta muốn
t́m th́ làm sao mà t́m được vật ấy.
Nhưng chỉ học hỏi nghiên cứu sách thuốc, mà không
đi t́m thuốc, không nhận diện
được mặt thuốc, th́ cũng chẳng
đem lại lợi ích ǵ. Bởi vậy,
cả lư thuyết lẫn thực hành đều quan
trọng.
*
121. Chủ Và Khách
Tâm chỉ là một
điểm đơn giản, nhưng là trung tâm của vũ trụ. Tâm chúng ta
chẳng khác nào người chủ, và các cảm giác chẳng khác nào những
người khách đến ngụ trong nhà
ta một thời gian. Hăy t́m hiểu kỹ những du khách này. Hăy làm quen
với những bức tranh sống động do họ
vẽ, và những câu chuyện hấp dẫn do họ kể. Hăy ngoan ngoăn
theo họ, nhưng nhớ đừng rời khỏi chỗ
ngồi của bạn, v́ ngoài chiếc ghế bạn
đang sử dụng không c̣n chiếc
ghế nào quanh đấy nữa. Nếu bạn tiếp
tục giữ chỗ ngồi, rồi chào mừng từng vị khách khi họ
đến, nghĩa là luôn luôn giữ
chánh niệm, chuyển tâm đến những
người hiểu biết, tỉnh thức th́ những người khách khác cuối
cùng sẽ không đến nữa. Nếu bạn thực
sự chú ư đến họ, họ sẽ đến với bạn bao nhiêu lần nữa,
chuyện tṛ với họ, bạn sẽ hiểu rơ từng người một. Chắc chắn cuối
cùng tâm bạn sẽ an định.
*
122. Ḥn Sắt Nóng
Người hành thiền thuần thục thấy mọi sự, mọi
vật đều sinh diệt không ngừng, chẳng
có ǵ thường tồn, bất biến. Họ quán sát theo dơi mọi khía
cạnh, mọi chiều hướng của sự vật, và thấy rằng chẳng có ǵ bền
vững cả. Trong mọi tư thế đi, đứng,
nằm, ngồi họ đều thấy như vậy. Chỗ nào họ nh́n
đến cũng chỉ thấy khổ đau, hủy hoại mà
thôi. Họ thấy thân và tâm giống như một ḥn sắt nóng
đỏ. Trên ḥn sắt c̣n
đang nóng đỏ, bạn có thể t́m
được điểm nguội nào
để sờ tay vào chăng?
Năm uẩn cũng vậy, nắm chỗ nào cũng bị phỏng cả. Bởi thế,
không nên dính mắc, dù đó là
sự an tịnh hay định tâm đinữa. Cũng
không nên nói rằng sự b́nh an tĩnh lặng là của tôi, hay
chính là tôi. Có ư nghĩ "tôi" hay "của tôi", sẽ phát sinh ảo tưởng
đau thương về tự ngă.
Đó là thế giới của tham ái và
si mê, một ḥn sắt nóng đỏ khác.
*
123. Một Ḥn Sắt Nóng
Đỏ Khác
Trong lúc thực hành, chúng ta thường có khuynh
hướng nắm giữ. Coi những kinh nghiệm
đạt được là của ta, tôi. Nếu bạn nghĩ tôi an tịnh, tôi dao
động, tôi tốt, hay tôi xấu, tôi hạnh
phúc, hay tôi đau khổ, th́ sự dính mắc này là nguyên nhân
của sinh thành và hiện hữu. Khi hạnh phúc chấm dứt,
đau khổ xuất hiện. Khi đau khổ chấm
dứt, hạnh phúc xuất hiện. Bạn sẽ thấy chính ḿnh không
ngừng phân vân giữa thiên đường và
địa ngục. Đức Phật thấy rơ
điều kiện của tâm là vậy, và
Ngài hiểu rơ đó là nguyên nhân
sinh thành và hiện hữu. Tâm ở trong
điều kiện đó, nên sự giải thoát không hoàn thành
được. Ngài bèn lấy những kinh
nghiệm đó và quán xét chân
tướng của chúng. Do có nắm giữ nên có sanh và tử, trở nên hân hoan
là sanh, trở nên thối chí là tử, có chết nên có sống, sinh và tử
từ thời điểm này kéo sang thời
điểm kia, kế tục nhau không dứt, như
một guồng bánh xe kéo chỉ, quay không ngừng.
*
124. Thỏi Sắt Nóng Và Viên Kẹo
Chúng ta không thể nào ảnh hưởng
đến tâm của người đang chết bằng
những điều thiện hay ác. Chẳng hạn như tôi cầm một thỏi sắt nóng
đỏ rồi dí vào ngực bạn, và tay kia cầm một cây kẹo
đưa cho bạn. Cây kẹo đó có hấp dẫn
được bạn không? Ta có thể dùng t́nh thương, ḷng từ ái
để đối xử với người đang chết càng
nhiều càng tốt. Nhưng điều quan trọng
là ta phải biết nhân đó quán
chiếu vào bên trong chính ḿnh
để biết rằng ta cũng cùng chung số phận như họ, nghĩa là ta
không thể nào tránh khỏi cái chết. Nếu không làm
được như vậy th́ thật sự chúng
ta chẳng có được chút lợi ích ǵ
cả.
*
125. Lữ Quán
Chúng ta sinh ra với hai bàn tay trắng, và chết
đi cũng chỉ với hai bàn tay
trắng. Cơ thể chúng ta cũng chẳng khác nào một quán trọ. Thế rồi
một ngày nào đó, chúng ta phải rời
khỏi cơ thể này và ra đi một ḿnh.
*
126. Người Chủ Nhà
Tâm là ǵ? Tâm chẳng có h́nh dáng ǵ cả. Sự
nhận biết cảm giác tốt xấu gọi là tâm. Giống như người chủ của một
căn nhà: Chủ ở ngay trong căn
nhà, c̣n khách khứa chẳng qua chỉ
đến viếng chủ trong chốc lát hay tạm
trú vài hôm thôi. Chủ nhà chỉ là người tiếp
đón, đăi
đằng khách khứa. Vậy ai đă
nhận cảm giác? Sự nhận biết cảm giác nầy là ǵ? Và ai
đă xả bỏ những cảm giác này?
Cái đó ta gọi là tâm, nhưng
mấy ai thấy được điều đó. Họ tự nghĩ
quẩn quanh: "Tâm là ǵ? Tâm là ǵ?"
Đừng bận tâm vào chuyện
đó, đừng tự tạo lấy phiền năo
cho ḿnh làm ǵ. Cái ǵ đă thu
nhận cảm giác? Cái ǵ thương cảm giác này và ghét cảm giác kia? Ai
đó vậy? Có thực sự có kẻ thương kẻ
ghét đó không? Chắc chắn là có nhưng mà ta không thể thấy
được. Đó là cái mà ta gọi là
"tâm".
*
127.
Đứa Trẻ Thơ Ngây
Cách làm, cách sống, cá tính riêng v.v... của
chúng ta, thật ra, chẳng khác nào những
đứa con nít. Con nít th́ chẳng
biết ǵ. Khi quán sát những đứa trẻ
chạy nhảy la hét, ta thấy sự nô đùa của chúng chẳng có mục
đích ǵ cả. Nếu tâm chúng ta
không được huấn luyện th́
chẳng khác nào những đứa con nít ấy.
Nếu lời nói của chúng ta thiếu ư thức, hành
động của chúng ta thiếu trí tuệ như
những đứa con nít, chúng ta sẽ bị thoái bộ mà không biết.
Trẻ con th́ vô tâm, không biết ǵ, nó chạy, nó nhảy lung tung. Tâm
thiếu huấn luyện cũng vậy. Đó là
lư do tại sao Đức Phật dạy chúng ta
phải luyện tâm ḿnh.
*
128.
Đứa Trẻ
Hăy thản nhiên nh́n sự yêu và ghét khởi lên từ
các giác quan. Đừng dính mắc vào
chúng. Trong việc hành thiền cũng vậy,
đừng kỳ vọng kết quả thật nhanh và
tiến bộ tức th́. Một đứa trẻ phải
biết lật, biết ḅ trước khi biết
đi biết chạy. Điều cần thiết là
phải quyết tâm giữ ǵn giới luật và hành thiền không gián
đoạn, rồi việc ǵ
đến sẽ đến.
*
129. Ngứa
Đầu
Khi đau khổ nổi
dậy, nếu ta không biết cách đối trị, th́ không thể nào
thoát khỏi khổ đau. Giống như ngứa
đầu mà lại đi găi chân.
Rơ ràng rằng nếu ngứa đầu mà
găi chân th́ không thể nào hết ngứa
đầu được.
*
130. Ch́a Khóa
Nếu chúng ta chỉ giữ giới theo truyền thống mà
không biết ư nghĩa của giới luật th́ dầu vị thầy có dạy cho ta
chân lư đi nữa, việc thực hành
của ta cũng bị thiếu sót. Mặc dầu chúng ta nên nghiên cứu và tụng
đọc kinh điển, nhưng muốn lợi ích
thật sự th́ phải thực hành. Nếu không phát triển việc thực
hành th́ không thể nào hiểu rơ cốt tủy của Phật giáo. Không hành
thiền là một khiếm khuyết khiến ta không thể nào lănh ngộ
được tinh túy của Phật giáo. Việc
thực hành cũng như chiếc ch́a khóa
để mở rương. Nếu dùng
đúng ch́a th́ dầu ổ khóa có
kiên cố đến đâu chỉ cần vặn nhẹ cũng
sẽ mở được ổ khóa. Nếu không có ch́a khóa th́ không thể nào
biết được những ǵ
đựng bên trong rương.
*
131. Dùng Ch́
Đổi Vàng
Bậc Alahán thật khác người thường. Có những
điều chúng ta thấy dường như đúng và
có giá trị, nhưng đối với các Ngài
đôi khi là sai và không giá
trị. Dùng những vật thế tục để cố
gắng làm vui ḷng bậc Alahán th́ chẳng khác nào dâng tặng
ch́ để đổi lấy vàng. Chúng ta
nghĩ: "Đây là một khối ch́
thật lớn, thật nặng. Tại sao ông ta không chịu
đổi miếng vàng bé teo này
để lấy khối ch́?"
*
132. Giă Biệt Bạn Xưa
Tham sân si là nguồn gốc của mọi
đau khổ. Ta phải học cách chế ngự
tham sân si và giải thoát ḿnh ra khỏi ṿng kiểm soát của
chúng. Điều đó thật khó thực hiện,
chẳng khác nào phải xa rời người bạn
đă sống với nhau từ thời thơ
ấu. Muốn chia tay với một người bạn thân thiết từ thời thơ ấu thật
chẳng dễ dàng chút nào.
*
133. Cái Bật
Điện Và
Cái Bát
Trong việc thực hành, trước tiên, cần phải có
tâm định kiên cố
để cho trí tuệ phát sinh. Định tâm
chẳng khác nào cái bật điện đă
được bật lên. Nếu chưa bật
điện lên th́ không có ánh
sáng. Cũng như định tâm là cái
bát trống và trí tuệ là thức ăn đựng
trong bát, nếu không có bát th́ lấy ǵ
để đựng thức ăn?
*
134. Con Rắn Mối
Kinh điển đưa ví
dụ về một người nọ muốn bắt một con rắn mối đang lẩn trốn trong
đụn mối. Đụn mối có sáu lỗ, nếu con rắn mối chạy vào
đó th́ làm thế nào
để bắt? Ông ta phải bịt năm lỗ, chỉ
chừa lại một lỗ và phải ngồi canh chừng ở lỗ này. Khi con
rắn mối chạy ra, thế là bụp! Ông ta chụp lấy. Khi quán sát tâm
cũng phải làm như vậy. Đóng hết các
cửa giác quan: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân; chỉ chừa lại tâm. Đóng ở
đây không có nghĩa là bưng tai, bịt mắt, nín thở mà phải
thu thúc năm cửa giác quan; chỉ chừa
lại cửa tâm để quán sát. Hành thiền chẳng khác nào việc bắt
rắn mối vậy.
*
135. Mất Chỗ Nào T́m Chỗ
Đó
Nếu bạn biết rằng tốt xấu,
đúng sai đều nằm trong bạn th́
bạn không cần t́m kiếm chúng ở nơi nào khác. Chỉ cần t́m ở nơi mà
chúng khởi sinh. Nếu bạn không làm như vậy th́ chẳng khác nào mất
vật ở nơi này lại t́m nơi khác. Mất ở nơi nào phải t́m nơi
đó, dầu cho lúc đầu bạn không t́m
ra đi nữa th́ bạn cũng hăy
tiếp tục t́m kiếm ở nơi mà bạn đánh
rơi. Nhưng thông thường bạn đánh mất vật ở chỗ này lại
đi t́m chỗ khác. Làm như thế
th́ bao giờ mới t́m được vật bị mất?
Hành động thiện hay ác đều nằm
bên trong bạn. Cứ cố gắng kiên tŕ liên tục t́m kiếm ngay
trong tâm bạn th́ một ngày nào đó
nhất định bạn sẽ t́m được.
*
136. Lá Sen
Đức Phật nói rằng bậc giác ngộ l à người
đă xa ĺa phiền năo.
Điều đó không có nghĩa là họ
chạy trốn phiền năo. Họ chẳng bao giờ làm như thế cả. Phiền năo
vẫn nằm đấy. Đức Phật so sánh điều này
với lá sen trong hồ nước. Lá sen và nước cùng có mặt. Lá và nước
tiếp xúc với nhau nhưng lá không ướt. Nưóc có thể ví như phiền năo
và lá sen là tâm giải thoát. Tâm của người hành thiền th́ không
chạy đây đó. Nó nằm yên tại
một chỗ. Khi tốt và xấu, hạnh phúc và
đau khổ đến, người hành thiền chỉ
đơn thuần nhận biết mà không
để chúng thấm ướt tâm. Nói cách khác
người hành thiền không dính mắc vào cái ǵ cả.
*
137. Những
Đóa Sen
Có thể xem tâm như một
đóa sen. Một số hoa sen c̣n
nằm trong bùn, một số vượt ra khỏi bùn nhưng vẫn c̣n ở dưới mặt
nước, một số đă trồi lên khỏi
mặt nước, và một số khác đă nở
rộ và tỏa hương thơm dưới ánh mặt trời. Bạn muốn ḿnh là loại hoa
nào đây? Nếu bạn thấy ḿnh c̣n
nằm dưới mặt nước th́ phải coi chừng lũ cá và rùa.
*
138. Khối Nước
Đá
Cơ thể suy tàn như thế nào? Hăy xem xét một
khối nước đá. Nguyên thể của
nước đá chỉ là nước. Chúng ta
làm nước đông lại và nó tạm
thời trở thành nước đá, rồi sau đó
nước đá lại tan thành nước. Tảng nước
đá suy tàn thế nào th́ cơ thể
ta cũng như vậy.
Tất cả chúng ta là những khối mang bản chất suy
tàn. Khi sinh ra, chúng ta đă
thừa kế tính chất suy tàn đó, không
thể nào tránh được điều này.
Vừa mới sinh ra là ta đă nhận
lấy già, đau, và chết. Bây giờ
cơ thể này c̣n đang khỏe mạnh giống
như khối nước đá. Nhưng hăy nh́n kỹ hơn cái thân thể này.
Nó sẽ già đau, hủy hoại theo định
luật tự nhiên như khối nước đá
suy tàn đó.
*
139. Trái Xoài
Chúng ta thường xem
định và huệ là hai cái ǵ
riêng biệt, nhưng thật ra chúng chẳng có ǵ khác nhau. Chúng khởi
sinh cùng một nơi nhưng theo hai hướng khác nhau giống như trường
hợp một trái xoài. Trái xoài lúc đầu
nhỏ và xanh, rồi lớn dần lên cho
đến khi chín muồi. Trái xoài
lúc nhỏ, trái xoài lúc lớn và trái xoài lúc chín, dầu trải qua ba
thời kỳ khác nhau, nhưng cũng vẫn là một trái xoài. Chỉ có
điều kiện thay đổi mà thôi.
Trong việc thực hành giáo pháp cũng như vậy, một
điều kiện gọi là
định tâm và
điều kiện khác gọi là trí tuệ,
nhưng thực ra định và huệ chỉ
là một, giống như trường hợp trái xoài vậy.
*
140. Người Bán Hàng
Nếu việc thực hành của bạn không
đạt được kết quả nhanh chóng th́
cũng đừng nên chán nản hay
thất vọng. Điều quan trọng là
hăy tiếp tục hành thiền với ḷng kiên tŕ bất thối.
Đừng vội từ bỏ việc hành
thiền. Bạn phải có thái độ như bà
bán hàng liên tục rao hàng mà không lười biếng. Bà ta cương quyết
bán hàng và chỉ ngừng rao khi đă
bán hết hàng.
*
141. Thịt
Ngày nay, cái mà mọi người
đều muốn là tiền. Họ nghĩ rằng
chỉ cần có tiền th́ trăm sự đều xong.
V́ thế họ lao vào kiếm tiền mà không dành th́ giờ làm việc
phước thiện. Vậy chẳng khác nào họ có thịt nhưng không có muối
để ướp và bảo quản thịt. Họ
cất thịt đâu đó trong nhà
khiến thịt bị thối rữa. Người muốn có tiền không những phải biết
cách làm ra tiền, mà c̣n phải biết cách sử dụng hay cất giữ tiền
nữa. Bạn không thể nào chỉ mua thịt rồi
để đâu đó quanh nhà, miếng
thịt sẽ bị thối. Điều phước thiện
khởi sinh từ một tâm thiện đă có trước, nếu biết
được nguyên nhân theo cách này
th́ người ta sẽ biết cách tạo nhân, bởi v́ quả sẽ tự nhiên theo
sau. Nhưng thường người ta không tạo ra nhân
đúng. Người ta rất muốn có phước thật
nhiều, nhưng lại không muốn tạo ra nguyên nhân
để có được phước đó. Những suy nghĩ
sai lầm này mang lại nhiều tai hại, bối rối và hoang mang.
*
142. Thịt Dính Ở Kẽ R ăng
Thật khó từ bỏ dục lạc ngũ trần. Hăy xem dục
lạc ngũ trần như một mẫu thịt dính ở kẽ răng.
Khi lấy mẫu thịt ra bạn thấy thoải mái một lát. Có thể bạn nghĩ
rằng từ giờ về sau, bạn không bao giờ ăn thịt nữa, v́
ăn thịt mắc răng khó chịu lắm. Nhưng
lần sau ngửi thấy mùi thịt thơm ngon, bạn không thể nào kềm
chế được. Bạn lại ăn nữa và
lại mắc răng lần nữa. Khi bị mắc răng
bạn phải khươi nó ra lần nữa và bạn lại cảm thấy dễ chịu
lần nữa. Nhưng sự thoải mái này chỉ có thể kéo dài một thời gian
cho đến khi bạn lại ăn thịt lần nữa.
Chuyện là như vậy đó. Dục lạc
ngũ trần cũng thế thôi. Khi dính vào sẽ thấy
đau khổ, khi buông ra sẽ thấy dễ
chịu.
*
143. Con Cuốn Chiếu
Nhiều người cùng sống với nhau, như chúng ta
đang ở trong tu viện này, vẫn
có thể hành thiền một cách tốt đẹp
thoải mái, nếu biết ḥa đồng
quan điểm. Bảo rằng ở đông người th́ không thể sống hài ḥa
được là không
đúng. Hăy nh́n thử con cuốn
chiếu. Nó có rất nhiều chân phải không? Thoạt nh́n, bạn nghĩ rằng
con cuốn chiếu di chuyển khó khăn
lắm, nhưng nó di chuyển theo thứ tự và nhịp
điệu riêng của nó. Việc thực
hành của chúng ta cũng vậy. Nếu chúng ta thực hành
đúng th́ dầu cho có cả trăm
cả ngàn người đi nữa, chúng ta
cũng sống một cách hài hoà.
*
144. Tiền, Sáp Và Phân Gà
Luật lệ và những chế
định được thiết lập chỉ nhằm mục đích
khiến cho mọi việc được thuận lợi, thế thôi. Chẳng hạn như, ngày
xưa người ta dùng hàng hóa vật chất làm tiền. Nhưng vật chất thô
kịch như thế này rất khó cất giữ nên người ta bắt
đầu dùng tiền xu và tiền giấy.
Giả sử về sau có một đạo luật lấy sáp
ong và phân gà làm tiền, thế là người ta bắt
đầu chém giết lẫn nhau v́ sáp
ong và phân gà. Chuyện là như thế đó.
Những thứ mà ta dùng làm tiền chỉ là sự chế
định do chúng ta đặt ra. Chúng được
gọi là tiền bởi v́ chúng ta quyết
định như vậy. Sự thực tiền là
ǵ? Chẳng là ǵ cả. Khi mọi người
đồng ư với nhau về một vấn đề ǵ
đó th́ một khế ước, một quy
định được đặt ra. Thế gian này
chẳng qua cũng chỉ là một sự chế
định, nhưng thật khó khăn để làm cho một người b́nh thường
biết điều này. Tiền bạc của
chúng ta, nhà cửa của chúng ta, gia đ́nh
của chúng ta, thân bằng quyến thuộc của chúng ta chỉ là sự chế
định mà chúng ta
đă
đặt ra và ta thật sự tin rằng
tất cả chúng là của ta. Nhưng nh́n dưới ánh sáng của giáo pháp
chẳng có ǵ thuộc về ta cả. Nếu không sáng suốt, cứ khư khư cho
rằng nó là của ta th́ sẽ đau khổ dài
dài.
*
145. Con Khỉ
Khi biết được bản
chất của tâm là liên tục thay
đổi, sẽ hiểu tâm như thế nào. Phải nhớ rằng tâm luôn luôn
thay đổi, lúc thiện lúc ác. Nếu biết
rơ điều này th́ dầu lúc
đang hành thiền mà tâm ư rời
bỏ đề mục ta hay suy nghĩ, ta cũng
cảm thấy b́nh an. Giả sử bạn nuôi một chú khỉ con. Khỉ
chẳng bao giờ ngồi yên một chỗ được.
Nó thích nhảy nhót, leo trèo, chụp chỗ này nắm chỗ kia.
Đó là
đặc tính tự nhiên của khỉ. Giờ
đây bạn đến chùa và thấy một
con khỉ nữa. Con khỉ này cũng không ở yên một chỗ. Nó nhảy nhót
lung tung, tuy vậy nó không làm bạn khó chịu. Bởi v́ chính bạn
cũng đang nuôi một con khỉ, nên
bạn biết được bản tính của loài
khỉ. Chỉ cần biết được bản tính tự
nhiên của một con khỉ thôi, th́ cho dầu
đi đến tận đâu và gặp bao
nhiêu con khỉ, bạn cũng không cảm thấy khó chịu, bởi v́ bạn
đă hiểu loài khỉ. Khi ta
đă hiểu loài khỉ rồi ta sẽ
không cư xử như khỉ. Nếu ta không hiểu loài khỉ, chúng ta có thể
hành động giống như khỉ. Khi thấy khỉ
dơ tay với chỗ này chỗ nọ, ta nổi giận. Nhưng nếu ta hiểu
bản tính tự nhiên của khỉ, ta sẽ thấy rằng con khỉ ở nhà và con
khỉ ở chùa cũng giống như nhau. Vậy th́ tại sao ta bực ḿnh với
chúng? Thấy được bản tánh của khỉ
giống nhau là đủ, ta sẽ được b́nh
an.
*
146. Tổ Kiến Lửa
Dục lạc ngũ trần chẳng khác nào một tổ
đầy kiến lửa. Ta lấy một khúc cây
chọc vào ổ kiến cho đến khi
những con kiến leo lên khúc cây, ḅ lên mặt rồi cắn mắt và
tai ta. Nhưng ta vẫn chưa biết là ta
đang lâm vào t́nh trạng như vậy. Trong những lời dạy của
Đức Phật có nói rằng, khi ta thấy sự
tai hại của một điều nào đó th́
dầu cho nó có tốt đẹp đến đâu đi nữa,
ta vẫn biết nó tai hại. Khi ta chưa thấy sự tai hại của một vật ǵ
đó th́ ta thấy rằng vật
đó tốt. Nếu ta chưa thấy được tai hại
của vật ǵ đó, th́ ta
không thể nào tránh được nó.
*
147. Bà Cố
Phần đông đợi cho
đến khi già khọm, đến lúc tuổi
già xế bóng mới bắt đầu đến chùa
hành thiền. Tại sao phải đợi đến lúc
đó mới chịu đến chùa? Khi bạn nói với một bà cụ, "Mẹ ơi!
Đi chùa với con". Bà cụ trả
lời: "Con đi đi, ta bị lăng
tai". Bạn có hiểu tôi muốn nói ǵ không? Khi tai bà ta c̣n tốt th́
bà ta nghe những ǵ? Bây giờ khi trọng tuổi rồi, tai bà không c̣n
nghe rơ, đi đến chùa nghe pháp
cũng không nghe được ǵ.
Đừng đợi đến khi thể lực kiệt tận mới bắt đầu
nghĩ đến việc thực h ành giáo pháp.
*
148. Người Nói Dối
Thói quen tham lam, sân hận, si mê của chúng ta
luôn luôn lừa dối chúng ta, nhưng nếu ta kiên tŕ tỉnh thức, cuối
cùng ta sẽ bỏ được chúng. Y như
trường hợp, có một người già thường
đến và kể
đi kể lại cho chúng ta nghe một câu
chuyện xạo. Khi biết được sự thật những ǵ mà người ấy
đă kể, chúng ta sẽ không tin
tưởng người ấy nữa. Nhưng ta phải mất một thời gian lâu dài trước
khi nhận biết điều này, bởi v́
sự lừa dối cứ hiện diện thường trực, không
để ta có cơ hội nh́n thấy thật
tướng của sự vật.
*
149. Giẻ Rách
Nếu chúng ta thấy mọi vật không vững bền th́
giá trị của chúng sẽ mất đi. Mọi vật
đều trở thành vô nghĩa. Tại sao ta cứ nắm giữ mọi vật mà
chúng chẳng có giá trị ǵ. Phải xem sự vật chẳng khác nào miếng
giẻ chùi chân. Chúng ta giữ nó chỉ để
chùi chân mà thôi. Chúng ta cần phải tập
để nh́n thấy rằng mọi cảm giác
đều có giá trị như nhau, bởi v́
chúng có cùng bản chất không bền vững.
*
150. Người Làm Ruộng
Tinh tấn hành thiền liên tục không lơ là buông
trôi như vài người làm ruộng biếng nhác sau
đây. Lúc đầu họ làm rất hăng
say, nhưng việc chưa xong, họ đă dừng nghỉ. Họ chẳng thèm
thu thập dụng cụ, cứ bỏ mặc đó rồi
thong dong rảo bước đi. Một thời gian sau khi đất đă khô
cứng, họ nhớ lại thửa ruộng bèn trở lại làm thêm một ít, chẳng bao
lâu sau lại bỏ dở lần nữa. Làm việc như thế th́ chẳng bao giờ có
được một đám ruộng màu mỡ tươi
tốt. Nếu thật sự muốn tiến bộ th́
đừng hành thiền lơ là như những người làm ruộng biếng nhác
này.
*
151. Khách Dự Tiệc
Người ta sống một cuộc sống mù quáng, quên rằng
cái chết sẽ đến, cũng giống như những
người say sưa chè chén ở bữa tiệc. Họ không nghĩ
đến việc bài tiết về sau, cho
nên họ đă chẳng
để ư xem nhà vệ sinh ở chỗ
nào. Cuối cùng khi chuyện phải đến,
họ không biết phải làm ǵ và họ sa vào một trạng thái hỗn
loạn.
*
152. Bàn
Đạp Máy May
Khi ngồi thiền, chúng ta chỉ cần theo dơi hơi
thở. Đừng t́m cách kiểm soát
điều khiển hơi thở. Nếu thúc bách hơi
thở, cố ư thở dài ra hay thở ngắn lại, th́ bạn sẽ bị mất thăng
bằng và tâm không được b́nh
an thoải mái. Ta hăy để hơi thở diễn
ra một cách điều ḥa tự nhiên. Cũng giống như khi ta sử
dụng bàn đạp máy may, ta không thể nào
thúc ép nó. Ta đạp lên
đạp xuống và
để nó điều ḥa tự nhiên, nếu
thúc ép th́ bàn máy sẽ không hoạt
động trơn tru dễ dàng. Trước khi muốn may thực thụ, ta phải
tập đạp máy may cho nhuần nhuyển
thuần thục, sau đó máy may sẽ hoạt động một cách tự nhiên.
Theo dơi hơi thở cũng tương tự như vậy, không cần quan tâm
đến hơi thở dài hay ngắn, mạnh
hay yếu, chỉ cần ghi nhận hơi thở để
nó hoạt động tự nhiên và theo dơi nó.
*
153. Mẩu Bánh Ngọt
Nếu bạn vẫn c̣n có hạnh phúc và vẫn c̣n có
đau khổ, th́ bạn là người c̣n
đói chưa no. Điều đó giống như bạn
đang ăn một miếng bánh mà bạn ưa thích, chưa
ăn hết th́ bánh
đă rơi khỏi tay bạn. Bạn có
cảm thấy tiếc miếng bánh đă
mất không? Khi cảm thấy mất mát bạn sẽ cảm thấy
đau khổ v́ thế bạn cần phải
vất bỏ cả hạnh phúc lẫn đau khổ. Thực
phẩm chỉ cần cho người c̣n đói
thôi. Đúng theo chân lư th́ hạnh phúc chỉ là
đau khổ ngụy trang dưới h́nh
thức thật vi tế, khiến chúng ta không nhận thấy
được. Nếu bạn dính mắc vào
hạnh phúc, th́ chẳng khác nào dính mắc vào
đau khổ, nhưng bạn không nhận ra được
điều này. Bởi vậy hăy thận trọng: khi hạnh phúc
đến th́
đừng quá say sưa mà bị cuốn
hút vào trong mê loạn, khi đau khổ
đến th́ đừng thất vọng mà
bị nhận ch́m trong đau khổ. Hăy
xem hạnh phúc và đau khổ có giá trị
ngang nhau.
*
154. Trồng Cây
Ăn Trái
Việc thực hành của chúng ta chẳng khác nào việc
trồng cây ăn trái. Khi trồng cây ăn
trái, muốn có trái nhanh người ta có thể dùng phương pháp
chiết nhánh dâm cành, nhưng cây chiết nhánh th́ không sống lâu và
không có sức chịu đựng tốt. Một cách
khác là trồng thẳng bằng hạt, trồng theo lối này th́ cây có
sức chịu đựng tốt hơn và sống
lâu hơn. Việc hành thiền của chúng ta cũng vậy.
*
155. Tiêm Thuốc
Độc
Có hai loại đau
khổ, đau khổ thông thường và
đau khổ đặc biệt. Đau khổ thông thường là
đau khổ phát sinh từ các hiện tượng
nhân duyên tự nhiên của các pháp.
Đau khổ đặc biệt là
đau khổ đến từ bên ngoài.
Để hiểu rơ sự khác nhau của
hai sự đau khổ này ta hăy theo
dơi ví dụ sau: Giả sử bạn đau và
đến gặp bác sĩ và bác sĩ quyết
định tiêm thuốc cho bạn. Khi
cây kim đâm vào da bạn, th́
bạn sẽ thấy đau, đó là chuyện
tự nhiên, khi cây kim được rút ra,
bạn sẽ hết đau, và đó cũng là
chuyện tự nhiên. Đây là loại
đau khổ thông thường chẳng có vấn đề
ǵ cả, bởi v́ mọi người đều
trải qua loại đau khổ này. Loại
đau khổ đặc biệt là loại
đau khổ phát sanh từ sự dính mắc chấp
giữ một vật ǵ. Đau khổ đặc
biệt chẳng khác nào bị tiêm một mũi thuốc
độc, bây giờ không c̣n là cái
đau thông thường nữa mà là cái
đau dẫn đến sự chết.
*
156. Cây Viết Quí Giá
Nếu bạn không hiểu thế nào là b́nh an th́ bạn
không bao giờ t́m được an b́nh.
Chẳng hạn bạn có một cây viết thật
đắt giá và bạn luôn luôn dắt ở túi áo. Nhưng một hôm bạn
để cây viết đâu đó mà quên
mất. Lúc sờ tay vào chỗ thường dắt cây bút, bạn không thấy nữa.
Bạn hốt hoảng v́ nghĩ rằng cây viết đă
mất. Bạn tiếc nuối v́ bạn có sự hiểu biết sai lầm. Bạn không thấy
được chân tướng của sự vật nên
bạn đau khổ. Bạn luôn luôn bận tâm v́
bị mất cây viết quí giá đó: "Tiếc
quá! Ta đă bỏ ra một số tiền lớn
để mua cây viết mà bây giờ lại
đánh mất rồi." Nhưng rồi bạn bỗng nhớ
ra, và hy vọng: "Ồ! Có thể trong khi
đi tắm ta đă bỏ cây viết trong
túi quần sau". Vào lúc bạn chợt nhớ ra
được điều này, mặc dầu chưa
thấy cây viết bạn đă cảm thấy
bớt khó chịu và nhẹ nhơm. Bạn không c̣n băn
khoăn tiếc nuối về cây viết nữa. Khi bạn đưa tay ra túi sau và
t́m thấy cây viết ở đó th́ bao
nhiêu đau khổ tiếc nuối đều tiêu
tan. Tâm bạn đă lừa dối bạn
thật lâu, lo lắng băn khoăn đến từ sự
si mê, không hiểu biết. Bây giờ
đă thấy lại cây viết, không
c̣n nghi ngờ, băn khoăn, tiếc nuối
nữa. Sự b́nh an này có được là
nhờ bạn thấy rơ nguyên nhân của vấn
đề, nguyên nhân của đau khổ.
Ngay sau khi bạn biết rằng cây viết c̣n nằm trong túi quần
sau của ḿnh th́ đau khổ chấm dứt.
Biết được sự thật, biết được chân lư th́ sẽ có b́nh an.
*
157. Con Cọp
Điên
Tâm ta giống như con cọp
điên bị nhốt trong chuồng, nếu
không nhận được những ǵ nó
muốn th́ nó sẽ lồng lộn gào thét.
Phiền năo của chúng ta chẳng khác nào con cọp
điên. Phải dùng thiền
để điều phục tâm như vậy. Phải dùng
chánh niệm, tinh tấn, kiên nhẫn và chịu
đựng tạo thành cái chuồng kiên
cố, vững chắc để nhốt con cọp điên
này lại. Và rồi chúng ta bỏ đói nó,
đừng cho nó ăn những thức ăn quen thuộc mà nó thích, chẳng
bao lâu sau nó sẽ chết.
*
158. Pháp Hành Của Người Chủ Nhà
Đời sống của một cư sĩ thật khó khăn m à
cũng thật dễ dàng. Dễ dàng để hiểu
cách sống tốt đẹp, nhưng khó khăn để áp dụng cách sống tốt đẹp này.
Chẳng khác nào bạn đang cầm một ḥn
than nóng đỏ trên tay và than
phiền rằng ḥn than quá nóng. Thấy thế, tôi bảo bạn vất ḥn than
nóng đi, nhưng bạn không chịu bỏ và
trả lời rằng: tôi chỉ muốn nó trở nên lạnh kia. Vậy th́ hoặc là
bạn phải vất bỏ, hoặc là bạn cần phải kiên nhẫn chịu
đựng. Phải thật hết sức kiên
nhẫn chịu đựng mới được. Bạn hỏi làm
thế nào tôi có thể vất bỏ gia đ́nh
được? Chỉ cần vất bỏ phần dính mắc
trong tâm bạn thôi. Bạn phải lo cho gia đ́nh, nhưng
đừng để tâm dính mắc vào gia
đ́nh. Dĩ nhiên bạn phải có
trách nhiệm với gia đ́nh của
ḿnh. Như con gà đẻ trứng, bạn phải
ấp cho đến khi trứng nở. Chỉ thế thôi, đừng dính mắc vào
danh từ "gia đ́nh". Nghĩ như
vậy sẽ tạo thêm một sự đau khổ khác.
Đừng nghĩ rằng bạn sẽ hạnh phúc khi sống một ḿnh, cũng
đừng nghĩ rằng bạn sẽ hạnh phúc khi
sống chung với người khác. Hăy sống với giáo pháp và t́m
hạnh phúc thật sự trong giáo pháp.
*
159. Con Khỉ
Tâm không được
kiểm soát th́ chẳng khác nào như một con khỉ nhảy nhót vô ư
thức. Nó chạy lên lầu thấy chán rồi lại chạy xuống lầu, mệt mỏi,
đi xem chớp bóng, lại chán nữa, đi
ăn, cũng chán nữa. Những hành
động này được điều khiển bởi
những h́nh thức khác nhau của chán ghét và sợ hăi. Bạn hăy
học cách kiểm soát tâm. Hăy nh́n bản chất thật sự của tâm: vô
thường, bất toại nguyện và trống rỗng. Phải học cách làm chủ nó.
Nếu cần th́ xích nó lại. Hăy để nó tự
làm cho nó mệt nhoài rồi chết. Thế là bạn có con khỉ chết.
Hăy để cho khỉ chết thối rữa ra, bạn
sẽ có xương khỉ. Cuối cùng bạn sẽ
đạt được b́nh an thật sự.
Đừng lo cho khỉ nữa, mà hăy lo
cho chân lư của đời sống.
*
160. Sông Và Suối
Bước vào ḍng suối của giáo pháp th́ chúng ta
với giáo pháp là một. Mặc dầu đến từ
nhiều nơi khác nhau nhưng chúng ta hài ḥa tương hợp với
nhau. Giống như sông, suối chảy ra biển, một khi
đă vào biển cả th́ có cùng
hương vị và màu sắc như nhau.
*
161. Sợi Thừng
Cố gắng chấm dứt
đau khổ mà không chịu t́m hiểu nguyên nhân của
đau khổ th́ chẳng khác nào cố
gắng kéo một đầu dây thừng, trong khi
đầu kia th́ bị cột chặt vào một nơi nào
đó. Bạn kéo đầu dây này trong
khi đầu dây kia bị dính chặt th́
sẽ không thể nào kéo được sợi dây.
Muốn kéo sợi dây, bạn phải t́m hiểu nguyên nhân tại sao bạn
không rút được sợi dây, chắc chắn là
đầu dây kia bị mắc kẹt ở đâu đó nên
không thể kéo ra được. Khi đến ngay
chỗ đầu dây đó, bạn sẽ thấy đực sự thật. À! Té ra có một
gút thắt ở đây. Bạn mở gút thắt ra và
rút được sợi dây dễ dàng.
*
162. Cát Và Muối
V́ dính mắc những ǵ người ta kỳ vọng và
đặt định từ trước, nên nhiều
vấn đề rắc rối xảy ra. Nếu nh́n
một cách tinh tế và chân xác th́ chẳng có vật ǵ hiện hữu cả. Nhà
cửa chúng ta, gia đ́nh chúng
ta, tiền bạc chúng ta chỉ là những danh từ chế
định mà ta
đă gán cho nó. Dưới ánh sáng
giáo pháp, chúng không phải là của ta. Ngay thân thể này cũng
không thực sự là của ta, dầu cho ta không tin như thế, nó cũng
không thể trở thành của ta được.
Chẳng khác nào khi ta bốc một nắm cát rồi cùng
đồng ư gọi nó là muối. Gọi như
thế th́ cát có thể trở thành muối
được không? Được chứ, nhưng đó chỉ là sự thay tên
đổi họ, chứ làm thế nào
để cát trở nên mặn như muối
được. Bạn không thể dùng cát
này để nấu ăn thay muối, bởi v́
dù có đặt tên ǵ
đi nữa th́ cát vẫn là cát
thôi.
*
163. Học Tṛ
Thực hành giáo pháp cũng như tṛ học viết chữ.
Lúc mới tập viết, đứa trẻ không thể nào
viết ngay hàng thẳng lối được. Chữ
viết méo mó siêu vẹo. Nhưng dần dần qua nhiều lần thực tập,
đứa trẻ sẽ viết khá hơn. Việc thực hành
giáo pháp cũng như vậy. Lúc đầu bạn
rất lúng túng, có lúc tâm an tịnh, có lúc tâm dao động. Bạn không
biết ǵ là ǵ cả. Nhiều người cảm thấy chán nản. Nhưng
đừng lo lắng, đừng thất vọng. Hăy
tiếp tục cố gắng tinh tấn như trẻ em tập viết càng ngày càng viết
đẹp ra. Từ chỗ viết cong queo xấu xí
cho đến khi viết được chữ đẹp, tất cả đều phải trải qua một thời
gian thực hành.
*
164. Mương Thoát Nước
Khi làm một cái
đập nước bạn phải xây một ống thoát nước. Để rồi khi nước dâng lên
quá cao th́ nước có thể thoát đi một
cách an toàn thông qua ống này. Khi nước
đầy ngang miệng đập, th́ ống
thoát nước được mở ra. Bạn phải có
một cái van an toàn như vậy. Hiểu biết vô thường là cái van
an toàn của các bậc giác ngộ. Nếu bạn cũng có cái van như vậy th́
bạn sẽ được b́nh an tự tại.
*
165. Mảng Chai Trong Chân
Đức Phật dạy chúng ta phải d ùng trí tuệ
để làm phương tiện thoát ra
khỏi sự đau khổ. Chẳng hạn bạn bị một
cái mảnh chai găm vào chân. Thỉnh thoảng khi bạn bước lên
vật ǵ cứng th́ vật cứng ép vào mảnh chai khiến mảnh chai
đâm sâu vào chân bạn làm cho
bạn nhức nhối. Bạn bèn sờ nắn khắp chân nhưng chẳng t́m ra ǵ cả.
Bạn nhún vai rồi tiếp tục đi. Nhưng
sau đó khi đạp nhằm vật cứng nữa và bạn lại
đau trở lại. Điều đó xảy ra nhiều
lần, vậy cái ǵ làm cho bạn
đau ở đây? Nguyên nhân là cái mảnh chai nằm trong chân bạn.
Mỗi khi chân đau, bạn lại lấy tay sờ
nắn quanh đó, nhưng bạn chẳng t́m thấy ǵ nên bạn bỏ qua.
Cứ bị đau măi như vậy, khiến
bạn có ư muốn lấy miếng mảnh chai ra. Cương quyết lấy nó ra bởi v́
nó làm bạn đau. Sự tinh tấn trong
việc hành thiền cũng giống như vậy. Bất kỳ chỗ nào
đau, chỗ nào khó chịu, th́ bạn
phải quán sát và truy tầm. Chúng ta phải
đương đầu với vấn đề, chứ không phải
chỉ nhún vai là đủ, nghĩa là
phải lấy cái mảnh chai ra khỏi chân bạn. Chỗ nào tâm bạn bị bế
tắc, bạn phải ghi nhận. Khi nh́n vào bên trong nó, bạn sẽ hiểu nó,
thấy rơ nó và chứng nghiệm được bản
chất của nó.
*
166. Con Ngựa Bất Kham
Tâm giống như một con ngựa bất kham, rất khó
huấn luyện. Bạn phải làm ǵ khi bạn có một con ngựa chứng như vậy?
Hăy cho nó nhịn đói một lát, nó sẽ
đến gần bạn hơn. Khi nó đă biết nghe lời bạn hăy cho nó
ăn một chút. Chúng ta phải huấn luyện
tâm như vậy. Với chánh tinh tấn, chúng ta có thể đạt được trí tuệ.
*
167. Gốc Cây
Bạn phải t́m hiểu nguyên nhân cội nguồn của sự
vật. Chẳng hạn bạn đang đi và
vấp phải một gốc cây nhỏ. Bạn bèn lấy dao chặt nó
đi, nhưng nó lại mọc trở lại và
bạn lại dẫm lên gốc cây ấy lần nữa. Bạn lại tiếp tục chặt và gốc
cây lại tiếp tục mọc lên. Cách tốt nhứt là bạn phải kiếm một cái
xe kéo để bứng tận gốc nó lên.
Nhưng bạn phải làm ngay, đừng lần lữa
hẹn nay, hẹn mai. Điều đó giống như bạn nhủ thầm "Hôm nay ta nên
đi chăng? Có nên
đi không? Hay để ngày mai hăy
đi". Qua đến ngày mai, bạn lại
tự hỏi "Có nên đi hay là không
đi?" Và bạn cứ tiếp tục tự hẹn
ngày này qua ngày khác mà chẳng đi
đâu cả cho đến ngày bạn chết. Bạn chỉ cần quyết
định "Đi ", vậy là
đủ.
*
168. Thức
Ăn Tráng Miệng
Thực hành là trực tiếp quan sát tâm.
Đó chính là trí tuệ. Khi bạn
đă xem xét và hiểu biết tâm
ḿnh th́ bạn sẽ có đủ trí tuệ để hạn
chế sự định tâm, cũng như có đủ trí tuệ để bớt lệ thuộc vào
sách vở. Nếu bạn đă thực hành
thuần thục và không c̣n dính mắc, lệ thuộc vào bất cứ cái ǵ, lúc
bấy giờ bạn hăy trở về với sách vở. Sách vở lúc bấy giờ cũng giống
như đồ ăn tráng miệng, chúng giúp bạn
chỉ dẫn kẻ khác. Hoặc bạn cũng có thể trở về với thiền vắng lặng,
v́ bây giờ bạn đă có
trí tuệ là không dính mắc vào bất cứ cái ǵ.
*
169. Quả Xoài Ngọt
Giáo pháp nằm ngay trong tâm bạn chứ không phải
trong rừng. Đừng nghe ai mà
hăy lắng nghe tâm ḿnh. Bạn chẳng cần phải
đi nơi nào
để t́m kiếm giáo pháp. Giáo
pháp nằm ngay trong tâm bạn, cũng giống như trái xoài ngọt
đă nằm sẵn trong trái xoài
xanh.
*
170. Quả
Đu Đủ Ngọt
Nếu biết sử dụng phiền năo một cách khôn khéo
th́ sẽ mang lại nhiều ích lợi. Cũng giống như dùng phân gà và phân
trâu để bón cho cây đu đủ. Phân th́
thật dơ dáy, nhưng khi cây trổ quả th́ trái
đu đủ thật ngon ngọt. Bất cứ lúc nào
phiền năo xuất hiện, như sự nghi ngờ chẳng hạn, th́ hăy nh́n vào
nó, quán sát, theo dơi ngay tại đó.
Điều này sẽ giúp cho sự thực hành của bạn phát triển và kết
trái ngon ngọt.
*
171. Máy Ghi Âm
Nếu việc nghe giáo pháp giúp cho bạn
được b́nh an tĩnh lặng, thế là
đủ rồi. Bạn chẳng cần phải cố gắng
nhớ bài pháp làm ǵ. Có thể một số các bạn không tin
điều này, nhưng nếu tâm bạn
b́nh an tĩnh lặng nghe những ǵ đang
nói và để nó trôi qua trong
khi liên tục quán sát, th́ bạn
đă làm việc như một chiếc máy thu âm rồi. Một thời gian
sau, mỗi khi bạn bật máy lên, tất cả
đều được ghi lại đầy đủ. Đừng sợ rằng chỉ ngồi nghe một cách chánh
niệm để mọi sự việc trôi qua với tâm b́nh an tĩnh lặng th́
chẳng được ǵ cả. Bởi v́ ngay
khi bạn bật máy thu âm lên th́ tất cả
đều nằm ở đó.
*
172. Vơ Sĩ Và Người
Ăn Trộm
Người có tri kiến sai lầm về việc hành thiền
cũng giống như một người ăn trộm mướn
luật sư cứu anh ta khi bị bắt quả tang. Nhưng sau đó lại tiếp tục
tái phạm lần nữa. Hoặc giống như người vơ sĩ sau khi thượng
đài bị nhiều vết thương, chữa
trị vết thương xong lại đi đấu vơ
lần nữa và lại mang thương tích. Mặc dầu cứ mỗi lần
đấu vơ là mỗi lần bị thương,
anh vơ sĩ vẫn cứ muốn thượng đài.
Mục đích của việc
hành thiền không phải chỉ để
tạo được một ít yên tĩnh trong một thời gian ngắn, tạm thời
chấm dứt mọi đau khổ, khó khăn, nhưng
là để nhổ tận gốc rễ nguyên
nhân đă khiến chúng ta bất an.
*
173. Trộm Và Kẻ Giết Người
Nếu đời sống thế
tục thuận lợi cho việc hành thiền th́
Đức Phật đâu có khuyến khích chúng ta
đi tu làm ǵ. Thân và tâm chúng ta như những băng
đảng cướp của, giết người. Chúng luôn luôn kéo chúng ta đến hầm
lửa tham lam, sân hận, si mê.
Đời sống thế tục có rất nhiều khó khăn trở ngại. Ngũ dục luôn luôn
lôi cuốn. Chúng mời gọi ta đến căn nhà ái dục với một giọng
nói ngọt ngào thân thiện, "Đến đây, hăy
đến đây người bạn thân mến" và
khi bạn đến gần th́ cửa mở và
súng nổ.
*
174. Tấm Lưới Cá Chằng Chịt
Hăy hiểu và theo dơi tâm. Tâm trong sáng nhưng
nó bị ô nhiễm, bị nhuộm màu v́ t́nh cảm, v́ cảm xúc. Hăy huấn
luyện tâm thế nào để tâm trở thành
một mạng lưới dày chặt, rắn chắc, tóm gọn mọi cảm xúc, cảm giác
rồi quán sát xem xét chúng cẩn thận trước khi phản ứng.
*
175. Rễ Cây
Chúng ta hăy lấy ví dụ về một cội cây
để hiểu rơ sự bảo vệ và duy
tŕ Phật Pháp bằng cách hành thiền. Cây gồm có rễ, thân, cành và
lá. Các bộ phận lá, thân, cành đều tùy
thuộc vào rễ bởi v́ rễ đă hút
chất bổ, chuyển đến các cơ phận trên.
Cây nhờ rễ để duy tŕ sự sống.
Chúng ta cũng vậy, hành động và
lời nói của ta là thân, lá, cành, và tâm là rễ. Rễ hấp thụ chất bổ
để nuôi dưỡng toàn thể thân
cây, giúp cho cây đơm hoa, kết trái.
Hành thiền là luyện tâm trong sạch, là giúp cho
rễ trí tuệ tăng trưởng để nuôi cho cành
lá thân khẩu. Tâm tốt hay xấu, có chánh kiến hay tà kiến,
đều thể hiện qua lời nói và
hành động. Bởi thế, việc bảo vệ và
duy tŕ Phật giáo bằng cách thực hành giáo pháp thật vô cùng quan
trọng.
*
176. Hướng Về Phía Ánh Sáng
Có ai có thể điều
khiển cây mọc khác đi cái lối mọc tự nhiên của nó không?
Cây không thể chuyện tṛ, không thể chạy
đây, chạy đó, nhưng nó có thể mọc
theo đường lối riêng của nó để
tránh các chướng ngại. Khi gặp chỗ hiểm hóc khó tăng trưởng, nó bèn
vươn ra ngoài để nhận ánh sáng. Theo
bản chất, cây chẳng biết ǵ cả. Nó chỉ sinh hoạt theo
định luật của thiên nhiên,
nhưng nó lại biết cách mọc thế nào để
tránh khỏi nguy hiểm, nó biết vươn đến chỗ thích hợp cho sự tăng
trưởng của nó. Chúng ta nên học theo cách sinh hoạt của
cây. Nếu chúng ta muốn chữa trị đau
khổ và nếu yêu hay ghét cũng
đều là đau khổ, th́
chúng ta phải t́m cách tránh xa chúng,
đừng thân thiện, gần gũi, gắn bó với
chúng. Khi hướng về với Đức Phật th́
đau khổ sẽ giảm bớt và cuối
cùng sẽ bị tận diệt hoàn toàn.
*
177. Hư Ngụy
Người thế tục thường nói những
điều hư ngụy, dối trá. Chẳng hạn, bạn
t́nh cờ gặp trên xe lửa một người bạn mà từ lâu bạn không
liên lạc, bạn liền nói với người ấy "Tôi rất mừng
được gặp bạn ở đây, tôi vừa định đi t́m
gặp bạn đấy. Sao, độ rày thế
nào?". Thực ra th́ không phải vậy. Bạn chẳng hề nghĩ
đến anh ta bao giờ, nhưng trong lúc
vui miệng và quen miệng, bạn thốt ra như thế thôi, chỉ
để xă giao, cho có, vậy thôi.
Thế nhưng, như vậy là bạn đă
nói điều hư ngụy hay nói dối rồi đấy.
Lời nói không thật phát xuất từ sự vô tâm, vô t́nh của bạn,
nhưng nó là h́nh thức vi tế của sự dối trá và thông thường, người
ta hay quen miệng nói như vậy. Đó
cũng là một loại phiền năo cần phải tập vứt bỏ.
*
178. Dây Leo
Một đứa trẻ lớn lên
chẳng khác nào một dây leo đang mọc.
Dây leo mọc lớn lên và tựa vào một cây khác gần
đó. Dây leo không tự tạo được h́nh
dáng của riêng ḿnh. Nó dựa vào một cây khác
để tạo nên h́nh dáng cho ḿnh.
Nếu nó dựa vào cây mọc thẳng đứng th́
dây leo cũng mọc thẳng đứng. Nếu nó
dựa vào cây có h́nh dáng cong queo th́ dây leo cũng mang
h́nh dáng cong queo.
Cần phải hiểu kỹ rằng trẻ con chịu ảnh hưởng
bởi hành động và cử chỉ mà bạn
làm chứ không phải vào lời nói mà bạn dạy. Do
đó, việc tu hành của bạn không
phải chỉ đem lại lợi ích cho chính
bạn mà c̣n đem lại lợi ích cho
con em bạn và cho những người quanh bạn nữa.
*
179. Chim Kên Kên
Nhiều người có tŕnh
độ đại học, có bằng cấp tốt nghiệp và
thành công trên đường đời, nhưng vẫn
cảm thấy cuộc sống của họ thiếu thốn. Dầu cho có tư tưởng cao xa
hay thông minh hoạt bát đến đâu đi nữa, tâm họ cũng chứa đầy những
vô dụng và hoài nghi. Cũng giống như loài chim kên kên,
chúng bay cao đấy nhưng chúng ăn
những ǵ?
*
180. Con Trâu
Tư tưởng của chúng ta tùy thuộc vào pháp trần
và bị pháp trần lôi kéo đến bất kỳ
nơi nào mà chúng thích. Thật ra chẳng có pháp trần hay
đối tượng giác quan nào có bản
chất thật sự. Chúng đều là vô
thường, khổ và trống không. Khi pháp trần khởi lên, hăy quán sát
và theo dơi xem chúng đang làm
ǵ. Theo dơi tâm chẳng khác nào chăn
một con trâu trên đồng. Người
chăn trâu thả cho trâu đi lại tự nhiên, nhưng luôn luôn
để ư canh chừng. Nếu trâu đi gần đến
ruộng lúa, người chăn trâu sẽ quát lên một tiếng, thế là
trâu sẽ thụt lùi lại ngay. Nếu trâu không nghe lời, người chăn
trâu sẽ quất cho nó vài roi. Người chăn
trâu không được lơ là bất cẩn, không
được ngủ quên. Nếu y tham ngủ
th́ lúc thức dậy, lúa đă bị
trâu ăn sạch. Tâm chẳng khác nào
con trâu và lúa là các pháp trần. Người giác tỉnh là chủ nhân. Khi
nh́n vào tâm, người giác tỉnh hiểu biết mọi sự. Họ biết rơ lúc tâm
chiều theo pháp trần th́ tâm sẽ như thế nào, và khi tâm không bị
pháp trần chi phối, nó sẽ như thế nào? Quan sát và biết
được tâm như vậy, trí tuệ sẽ phát
sinh. Khi tâm gặp pháp trần, nó sẽ giữ chặt pháp trần đó như con
trâu gặp lúa là ăn ngay. Bởi
vậy, bất kỳ tâm đi đâu đều phải quan sát theo dơi nó. Khi
tâm đến gần "ruộng lúa" pháp trần, hăy
la nó ngay. Nếu nó không nghe, hăy quất cho nó vài roi.
*
181. Giếng Nước Và Vườn Cây
Ăn Trái
Muốn t́m b́nh an trong thế gian này, bạn cần
phải có nhiều nỗ lực. Chẳng khác nào việc
đào giếng
để lấy nước. Nước chảy ngầm dưới đất,
nhưng bạn phải đào giếng mới lấy
được. Hoặc như bạn đă có sẵn
một vườn cây ăn trái, trái chín đầy cành,
nhưng bạn phải hái mới được. Trái cây
không thể tự động rơi vào miệng bạn
*
182. Khúc Gỗ
Chúng ta không thể nào tách rời thiền
định và thiền minh sát. Muốn
quán sát phải có sự định tâm, và
muốn định tâm cần phải có sự quán sát
để hiểu rơ tâm. Muốn tách rời thiền
định và thiền quán th́ chẳng
khác nào cầm ở giữa khúc gỗ nâng lên và chỉ muốn một
đầu được nhấc lên thôi. Khi
nhấc khúc gỗ lên th́ cả hai đầu đều
được nâng lên cùng một lúc. Ta không thể tách rời hai
đầu khúc gỗ được. Trong việc hành
thiền cũng vậy, bạn chẳng cần phải phân biệt
đâu là thiền
định và
đâu là thiền quán, chỉ cần
biết đây là sự thực hành pháp
bảo, thế là đủ.
*
183. Lạc Hướng
Nếu bạn không hiểu rơ chân lư của sự khổ và
phương cách thoát khỏi khổ đau, th́
bạn không thể nào có được Bát Chánh
Đạo. Chánh đạo sẽ trở thành tà
đạo: tà ngữ, tà nghiệp, tà
định, v.v... Cũng giống như bạn muốn đi đến một ngôi làng
nào đó. Bạn đi sai đường nhưng cảm
thấy thoải mái, v́ cảm thấy thoải mái nên bạn tiếp tục
đi, nhưng kết quả là bạn sẽ
không bao giờ đến được nơi ḿnh
muốn. V́ vậy, dù đường đi có thoải
mái, thuận tiện cho bạn cách mấy đi nữa, bạn cũng sẽ không đến
được nơi ḿnh muốn đến.
* * *
Kết
Chỉ cần một ít trí tuệ trực giác, chúng ta có
thể thấy rơ thế gian pháp. Chúng ta sẽ thấy rơ ràng rằng tất cả
mọi chuyện trên cơi đời này
đều là thầy của chúng ta. Cây
và dây leo, chẳng hạn, có thể cho ta thấy rơ chân lư của sự vật.
Khi đă có trí tuệ th́ chẳng
cần phải học hỏi ai và chẳng cần phải học hỏi ǵ nữa, chỉ cần học
hỏi ở thiên nhiên cũng đủ để ta giác
ngộ.
-ooOoo-
|