1. Wprowadzenie (Uddeso)

Oto, com usłyszał - pewnego razu Błogosławiony przebywał w Sāvatthī, we Wschodnim Parku, w rezydencji Matki Migāry. Był tam wraz z wieloma słynnymi mnichami ze starszyzny—Czcigodnym Sāriputtą, Czcigodnym Mahāmoggallāną, Czcigodnym Mahākassapą, Czcigodnym Mahākaccāyaną, Czcigodnym Mahākoṭṭhiką, Czcigodnym Mahākappiną, Czcigodnym Mahācundą, Czcigodnym Anuruddhą, Czcigodnym Revatą, Czcigodnym Ānandą oraz innymi słynnymi mnichami ze starszyzny wraz ze swymi uczniami.

W owym czasie mnisi ze starszyzny dawali wskazówki i instrukcje nowym mnichom, niektórzy mnisi ze starszyzny dawali wskazówki i instrukcje dziesięciu mnichom, niektórzy … dwudziestu … trzydziestu … czterdziestu mnichom. Nowi mnisi otrzymawszy wskazówki i instrukcje od mnichów ze starszyzny osiągali kolejne, coraz to wyższe stopnie poznania.

W owym czasie—piętnastego dnia przypadającym na Uposathę, w noc pełni księżyca podczas uroczystości Pavāraṇā—Błogosławiony okrążony przez mnisią saṅghę, usiadł na otwartej przestrzeni. Wtedy też, spoglądając na milczącą mnisią saṅghę, zwrócił się do mnichów:

„Mnisi, jestem zadowolony z takiego postępu, mój umysł jest zadowolony z takiego postępu. Wzbudźcie w sobie zatem więcej energii, by dokonać to co jeszcze nie dokonane, osiągnąć to co jeszcze nie osiągnięte, zrealizować to co jeszcze nie zrealizowane. Pozostanę tu w Sāvatthī do Komudi - pełni księżyca czwartego miesiąca”.

Mnisi z całej okolicy posłyszeli: „Błogosławiony pozostanie w Sāvatthī do Komudi - pełni księżyca czwartego miesiąca”. Zatem mnisi z całej okolicy wyruszyli do Sāvatthī by zobaczyć Błogosławionego.

Zatem mnisi ze starszyzny z większą intensywnością dawali wskazówki i instrukcje nowym mnichom, niektórzy mnisi ze starszyzny dawali wskazówki i instrukcje dziesięciu mnichom, niektórzy … dwudziestu … trzydziestu … czterdziestu mnichom. Nowi mnisi otrzymawszy wskazówki i instrukcje od mnichów ze starszyzny osiągali kolejne, coraz to wyższe stopnie poznania.

W owym czasie—piętnastego dnia przypadającym na Uposathę, w noc pełni księżyca Komudi—pełni księżyca czwartego miesiąca - Błogosławiony okrążony przez mnisią saṅghę, usiadł na otwartej przestrzeni. Wtedy też, spoglądając na milczącą mnisią saṅghę, zwrócił się do mnichów:

”Wolne, o mnisi, od paplaniny jest to zgromadzenie, wolne, o mnisi, od niepotrzebnej gadaniny jest to zgromadzenie, składa się wyłącznie z twardego rdzenia. Taka jest, o mnisi, ta mnisia saṅgha, takie jest, o mnisi, to zgromadzenie - to takie zgromadzenie godne jest podarunków, godne jest gościnności, godne jest ofiarowań, takiemu powinno się okazywać szacunek, takie jest nieporównywalnym polem zasług dla świata. Taka jest, o mnisi, ta mnisia saṅgha, takie jest, o mnisi, to zgromadzenie—to takie zgromadzenie gdzie mały podarek staje się wielkim, a wielki jeszcze większym. Taka jest, o mnisi, ta mnisia saṅgha, takie jest, o mnisi, to zgromadzenie - to takie zgromadzenie, które rzadko zobaczyć na świecie. Taka jest, o mnisi, ta mnisia saṅgha, takie jest, o mnisi, to zgromadzenie - to takie zgromadzenie, warte podróżowania z niewielkim tobołkiem w najdalsze kraje.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy będąc arahantami, od skaz uwolnieni, których święte życie zostało dopełnione, to, co należało zrobić, zostało zrobione, odłożyli to czym byli obarczeni, dobrobyt osiągnęli, jarzmo dalszego stawania się zerwali, dzięki doskonałemu pojęciu wyzwoleni—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy dzięki zerwaniu pięciu niższych zniewoleń, spontanicznie pojawiając się tam, gdzie osiągną ostateczną Nibbānę, bez powtórnego wiązania się z poprzednim stanem—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy dzięki zerwaniu trzech niższych zniewoleń oraz zredukowaniu pożądania, niechęci i ułudy, są raz powracającymi, tak by tylko raz powróciwszy do tego świata materialnego, zakończyć powstawanie procesu krzywdzącego—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy dzięki zerwaniu trzech niższych zniewoleń, są wchodzącymi w nurt, wolni od upadłych światów niedoli, nieodwołalnie, kierując się na Przebudzenie—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy trwają doskonaląc się w umacnianiu praktyki czterech ustanowień uważności—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze. W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy trwają doskonaląc się w umacnianiu czterech właściwych wysiłków … pe … czterech podstaw mocy duchowych … pe … pięciu zdolności umysłowych … pe … pięciu sił umysłowych … pe … siedmiu czynników oświecenia … pe … Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy trwają doskonaląc się w umacnianiu praktyki miłującej dobroci … pe … współczucia … pe … współ-radości … pe … zrównoważenia … pe … medytacji nad obrzydliwościami … pe … postrzegania niestałości—tacy są mnisi w tej mnisiej saṅdze.

W tej mnisiej saṅdze są mnisi, którzy trwają doskonaląc się w umacnianiu praktyki uważności oddechu.

2. Uważność oddechu

Mnisi, jeśli doskonalona jest uważność oddechu, daje wielki rezultat i wielką korzyść. Gdy uważność oddechu jest doskonalona, spełnia praktykowanie czterech ustanowień uważności. Gdy cztery ustanowienia uważności są doskonalone, spełniają praktykowanie siedmiu czynników oświecenia. Gdy siedem czynników oświecenia jest doskonalone, spełniają wyzwolenie poprzez prawdziwą wiedzę.

W jaki sposób, mnisi, doskonalona jest uważność oddechu tak by dawała wielki rezultat i wielką korzyść?

Otóż, mnisi, mnich taki, udaje się w ustępy leśne, u stóp drzewa bądź w pustym pomieszczeniu siada ze skrzyżowanymi nogami, utrzymując wyprostowane ciało i umiejscawia swoją uważność przed sobą, w okolicach twarzy. W ten sposób świadomie wdycha, świadomie wydycha.

[1] Robiąc głęboki wdech, rozumie właściwie: „Robię głęboki wdech”. Robiąc głęboki wydech, rozumie właściwie: „Robię głęboki wydech”.
[2] Robiąc płytki wdech, rozumie właściwie: „Robię płytki wdech”. Robiąc płytki wydech, rozumie właściwie: „Robię płytki wydech”.
[3] „Odczuwając całe ciało, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając całe ciało, robię wydech”—tak praktykuje.
[4] „Uspokajając wszystkie części ciała, robię wdech”—tak praktykuje. „Uspokajając wszystkie części ciała, robię wydech”—tak praktykuje.

[5] „Odczuwając radosne uniesienie, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając radosne uniesienie, robię wydech”—tak praktykuje.
[6] „Odczuwając błogość, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając błogość, robię wydech”—tak praktykuje.
[7] „Odczuwając złożoności umysłu, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając złożoności umysłu, robię wydech”—tak praktykuje.
[8] „Uspokajając wszystkie złożoności umysłu, robię wdech”—tak praktykuje. „Uspokajając wszystkie złożoności umysłu, robię wydech”—tak praktykuje.

[9] „Odczuwając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.
[10] „Zadowalając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Zadowalając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.
[11] „Skupiając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Skupiając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.
[12] „Wyswabadzając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Wyswabadzając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.

[13] „Obserwując niestałość, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując niestałość, robię wydech”—tak praktykuje.
[14] „Obserwując wyczerpanie żądzy, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując wyczerpanie żądzy, robię wydech”—tak praktykuje.
[15] „Obserwując zanikanie, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując zanikanie, robię wydech”—tak praktykuje.
[16] „Obserwując poniechanie, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując poniechanie, robię wydech”—tak praktykuje.

W taki oto sposób, mnisi, doskonalona jest uważność oddechu, która daje wielki rezultat i wielką korzyść.

3. Spełnianie praktykowania czterech ustanowień uważności

Jak, mnisi, uważność oddechu gdy jest doskonalona, spełnia praktykowanie czterech ustanowień uważności? Mnisi, w każdym momencie mnich:
[1] Robiąc głęboki wdech, rozumie właściwie: „Robię głęboki wdech”. Robiąc głęboki wydech, rozumie właściwie: „Robię głęboki wydech”.
[2] Robiąc płytki wdech, rozumie właściwie: „Robię płytki wdech”. Robiąc płytki wydech, rozumie właściwie: „Robię płytki wydech”.
[3] „Odczuwając całe ciało, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając całe ciało, robię wydech”—tak praktykuje.
[4] „Uspokajając wszystkie części ciała, robię wdech”—tak praktykuje. „Uspokajając wszystkie części ciała, robię wydech”—tak praktykuje.

W takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem ciało takie jakim jest. Mnisi, jest to pewna jakość wśród innych jakości ciała, a mianowicie powiadam wam jest to wdech i wydech. Dlatego też mnisi, w takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem ciało takie jakim jest.

Mnisi, w każdym momencie mnich:
[5] „Odczuwając radosne uniesienie, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając radosne uniesienie, robię wydech”—tak praktykuje.
[6] „Odczuwając błogość, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając błogość, robię wydech”—tak praktykuje.
[7] „Odczuwając złożoności umysłu, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając złożoności umysłu, robię wydech”—tak praktykuje.
[8] „Uspokajając wszystkie złożoności umysłu, robię wdech”—tak praktykuje. „Uspokajając wszystkie złożoności umysłu, robię wydech”—tak praktykuje.

W takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem doznania i uczucia takie jakimi są. Mnisi, jest to pewna jakość wśród innych jakości doznań i uczuć, a mianowicie powiadam wam jest to dobre przyłożenie uwagi do wdechu i wydechu. Dlatego też mnisi, w takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem doznania i uczucia takie jakimi są.

Mnisi, w każdym momencie mnich:
[9] „Odczuwając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Odczuwając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.
[10] „Zadowalając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Zadowalając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.
[11] „Skupiając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Skupiając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.
[12] „Wyswabadzając umysł, robię wdech”—tak praktykuje. „Wyswabadzając umysł, robię wydech”—tak praktykuje.

W takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem umysł taki jakim jest. Nie ma mowy o uważności oddechu w kimś, kto gubi uważność, w kim brak przejrzystego zrozumienia. Dlatego też mnisi, w takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem umysł taki jakim jest.

Mnisi, w każdym momencie mnich:
[13] „Obserwując niestałość, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując niestałość, robię wydech”—tak praktykuje.
[14] „Obserwując wyczerpanie żądzy, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując wyczerpanie żądzy, robię wydech”—tak praktykuje.
[15] „Obserwując zanikanie, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując zanikanie, robię wydech”—tak praktykuje.
[16] „Obserwując poniechanie, robię wdech”—tak praktykuje. „Obserwując poniechanie, robię wydech”—tak praktykuje.

W takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem naturę zjawisk taką jaka jest. Ten kto porzucił wszelkie tęsknoty i troski jest w posiadaniu mądrego postrzegania i dobrego zrównoważenia. Dlatego też mnisi, w takim momencie mnich taki, odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem naturę zjawisk taką jaka jest.

W taki oto sposób, mnisi, uważność oddechu gdy jest doskonalona, spełnia praktykowanie czterech ustanowień uważności.

4. Spełnianie praktykowania siedmiu czynników oświecenia

Jak, mnisi, cztery ustanowienia uważności gdy są doskonalone, spełniają praktykowanie siedmiu czynników oświecenia?

Mnisi, w każdym momencie mnich odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem ciało takie jakim jest - w takim momencie mnich taki ustanawia w sobie nie podlegającą gubieniu się uważność. W każdym momencie, gdy mnich taki ustanawia w sobie nie podlegającą gubieniu się uważność - w takim momencie powstaje w nim uważność jako czynnik oświecenia. Doskonaląc uważność jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Pozostając uważnym w taki sposób, bada i rozpatruje on takowy stan rzeczy, robiąc to mądrze, testując i sprawdzając to dogłębnie. W każdym momencie, badając i rozpatrując takowy stan rzeczy, robiąc to mądrze, testując i sprawdzając to dogłębnie, gdy pozostaje uważny w taki sposób - w takim momencie powstaje w nim badanie Dhammy jako czynnik oświecenia. Doskonaląc badanie Dhammy jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

W tym kto bada i rozpatruje takowy stan rzeczy, robiąc to mądrze, testując i sprawdzając to dogłębnie, wzbudza się w nim niespożyta energia. W każdym momencie, wzbudzając niespożytą energię, gdy bada i rozpatruje takowy stan rzeczy, robiąc to mądrze, testując i sprawdzając to dogłębnie - w takim momencie powstaje w nim energia jako czynnik oświecenia. Doskonaląc energię jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

W tym w kim wzbudziła się niespożyta energia, stwarza się w nim uwznioślone radosne uniesienie. W każdym momencie, stwarzając radosne uniesienie, gdy wzbudziła się w nim niespożyta energia - w takim momencie powstaje w nim radosne uniesienie jako czynnik oświecenia. Doskonaląc radosne uniesienie jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Ten, kto jest pełen radosnego uniesienia, zarówno ciało jak i umysł zostają uspokojone. W każdym momencie, mając ciało jak i umysł uspokojone, gdy jest się pełnym radosnego uniesienia—w takim momencie powstaje w nim uspokojenie jako czynnik oświecenia. Doskonaląc uspokojenie jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Ten kto ma uspokojone ciało i uszczęśliwiony umysł, jest skoncentrowany. W każdym momencie, będąc skoncentrowanym, gdy ma się uspokojone ciało i uszczęśliwiony umysł—w takim momencie powstaje w nim koncentracja jako czynnik oświecenia. Doskonaląc koncentrację jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Z tak skoncentrowanym umysłem jest się dobrze zrównoważonym. W każdym momencie, będąc dobrze zrównoważonym, gdy ma się skoncentrowany umysł - w takim momencie powstaje w nim zrównoważenie jako czynnik oświecenia. Doskonaląc zrównoważenie jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Mnisi, w każdym momencie mnich odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem doznania i uczucia takie jakimi są … pe … Doskonaląc zrównoważenie jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Mnisi, w każdym momencie mnich odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem umysł taki jakim jest … pe … Doskonaląc zrównoważenie jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

Mnisi, w każdym momencie mnich odsuwając tęsknoty i troski w odniesieniu do świata, pilnie i świadomie trwa, dostrzegając z przejrzystym zrozumieniem naturę zjawisk taką jaka jest … pe … Doskonaląc zrównoważenie jako czynnik oświecenia, mnich taki doprowadza do spełnienia tego czynnika oświecenia.

W taki oto sposób, mnisi, cztery ustanowienia uważności gdy są doskonalone, spełniają praktykowanie siedmiu czynników oświecenia.

5. Spełnianie wyzwolenia poprzez prawdziwą wiedzę

Jak, mnisi, siedem czynników oświecenia gdy jest doskonalone, spełnia wyzwolenie poprzez prawdziwą wiedzę?

Jest to, mnisi, mnich doskonalący uważność jako czynnik oświecenia, którego podstawą jest odosobnienie, wyczerpanie żądzy, zanik, kulminujące pełnym uwolnieniem. Jest to, mnisi, mnich doskonalący badanie Dhammy jako czynnik oświecenia … pe … energię jako czynnik oświecenia … pe … radosne uniesienie jako czynnik oświecenia … pe … uspokojenie jako czynnik oświecenia … pe … koncentrację jako czynnik oświecenia … pe … zrównoważenie jako czynnik oświecenia którego podstawą jest odosobnienie, wyczerpanie żądzy, zanik, kulminujące pełnym uwolnieniem.

W taki oto sposób, mnisi, siedem czynników oświecenia gdy jest doskonalone, spełnia wyzwolenie poprzez prawdziwą wiedzę”.

To właśnie powiedział Błogosławiony. Uradowani mnisi rozkoszowali się słowami Błogosławionego.