bhagavāṃ kuruṣu janapadeṣu caryāṃ caran sthūlakoṣṭhakam anuprāptāḥ | sthūlakoṣṭhake viharati sthūlakoṣṭhakavanaṣaṇḍe |

aśrauṣuḥ sthūlakoṣṭhīyakā brāhmaṇagṛhapatayo bhagavāṃ kuruṣu janapadeṣu caryāṃ caran sthūlakoṣṭhakam anuprāptāḥ | sthūlakoṣṭhakam anuprāptaḥ | sthūlakoṣṭhake viharati sthūlakoṣṭhakavanaṣaṇḍe |

śrutvā ca punaḥ saṃghāt saṃghaṃ pūgāt pūgaṃ saṃghaṃ pūgāt pūgaṃ saṃgamya samāgamya sthūlakoṣṭhakān niṣkramya yena bhagavāṃs tenopajagmuḥ upetya bhagavatpādau śirasā vanditvā ekānte nyaṣīdaṃ |

ekānte niṣaṇṇāṃ sthūlakoṣṭhīyakāṃ brāhmaṇagṛhapatīṃ bhagavāṃ dharmyā kathayā saṃdarśayati samādāpayati samuttejayati saṃpraharṣayati |

tena khalu samayena rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tasmiṃ pariṣadi sanniṣaṇṇo ’bhūt saṃnipatitaḥ |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasyaitad abhavad | yathā khalv ahaṃ bhagavato bhāṣitasyārtham ājānāmi naitat sukaram agāramadhyāvasatā ekāntadhavalīkṛtaṃ yāvajjīvaṃ kevalaṃ paripūrṇaṃ pariśuddhaṃ paryavadātaṃ brahmacaryaṃ caritum | yannv ahaṃ keśaśmaśruṇy avatārya kāṣāyāṇi vastrāṇy ācchādya saṃmyag eva śraddhayā agārād anagārikaṃ pravrajeyaṃ |

atha bhagavāṃ sthūlakoṣṭhīyakāṃ brahmaṇagṛhapatīm anekaparyāyeṇa dharmyā kathayā saṃdarśayitvā samākāpayitvā samuttejayitvā saṃpraharṣayitvā tūṣṇīm abhavat |

atha sthūlakoṣṭhīyakā brāhmaṇagṛhapatayo bhagavato bhāṣitam abhinandyānumodya bhagavatpādau śirasā vanditvā bhagavato ’ntikāt prakrāntāḥ | rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tatraivāsthāt |

atha rāṣṭrapālo gṛhapatiputraḥ aciraprakrāntān sthūlakoṣṭhīyakāṃ brāhmaṇagṛhapatīṃ viditvā | utthāyāsanād ekaṃsam uttarāsaṃgaṃ kṛtvā yena bhagavāṃs tenāṃ jaliṃ praṇamya bhagavantam idam avocat | labheyāhaṃ bhadanta svākhyāte dharmavinaye pravrajyām upasaṃpadaṃ bhikṣubhāvaṃ | careyam ahaṃ bhagavato ’ntike brahmacaryaṃ |

anujñāto ’si gṛhapatiputramātāpitṛbhyāṃ |

no bhadanta |

na hi gṛhapatiputra tathāgata vā tathāgataśrāvaka vāna anujñātaṃ mātāpitṛbhyāṃ pravrajayanti upa­saṃ­pād­ayanti vā |

ahaṃ bhadanta tathā kariṣyāmi yathā mātāpitaram anujñāsyati |

atha rāṣṭrapālo gṛhapatiputro bhagavatpādau śirasā vanditvā bhagavato ’ntikāt prakrāntaḥ |

atha rāṣṭrapālo gṛhapatiputraḥ svakaṃ niveśanaṃ gatvā mātāpitaraṃ ā­mantra­yati |

aṃba tāta anujānīdhvaṃ māṃ pravrajiṣyāmi saṃmyag eva śraddhayā agārād anagārikaṃ |

yat khalu tāta rāṣṭrapāla jānīyāḥ tvam asmākam ekaputrakaḥ priyo manāpaḥ kṣānta apratikūla maraṇenāpi tvayā vayam akāmakā vinā bhaviṣyāmaḥ kutaḥ punar jīvaṃtam utsrakṣyāmaḥ |

saced anujñāsyatha ity evaṃ kuśalaṃ nānujñāsyatha adyāgreṇa na annam api bhokṣyāmi |

atha rāṣṭrapālo gṛhapatiputraḥ ekam api bhaktacchedam akārṣīt | dvau trīn yāvat sapta bhaktacchedānām akārṣīt |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya mātāpitaraṃ rāṣṭrapālaṃ gṛhapatiputram idam avocat |

yat khalu tāta rāṣṭrapāla jānīyāḥ tvaṃ hi sukumāraḥ sukhaiṣīna tvaṃ jānīṣe duḥkhasya duṣkaraṃ brahmacaryaṃ duṣkaraṃ prāvivekyaṃ duṣkaraṃ ekatvam abhiramaṃ durabhisaṃbodhāny araṇyavanaprasthāni prāntāni śayanāsa nāny abhyāvastum | ihaiva tvaṃ tāta rāṣṭrapāla niṣadya kāmāṃś ca paribhuṃkṣva dānāni ca dehi puṇyāni ca kuru |

evam ukto rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tūṣṇīm |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrāsya mātāpitaraṃ jñātīn udyojayati | aṃga tāvajjñātayaḥ tātaṃ rāṣṭrapālam utthāpayata |

atha jñātayo yena rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tenopasaṃ­krāntāḥ | upetya rāṣṭrapālaṃ gṛhapatiputram idam avocaṃ |

yat khalu tāta rāṣṭrapāla jānīyās tvaṃ hi sukumāraḥ sukhaiṣī na tvaṃ jānīṣe duḥkhasya pūrvavat puṇyāni ca kuru |

evam ukto rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tūṣṇīṃ |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya mātāpitaraṃ vayasyakān udyojayati | aṃga tāvad vayasyakāḥ tātaṃ rāṣṭrapālam utthāpayata |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya vayasyakāḥ yena raṣṭrapālo gṛhapatiputras tenopa­saṃk­rāntāḥ | upetya rāṣṭrapālaṃ gṛhapatiputram idam avocaṃ |

yat khalu saumya rāṣṭrapāla jānīyās tvaṃ hi sukumāraḥ sukhaiṣī na tvaṃ jānīṣe duḥkhasya pūrvavat puṇyāni ca kuru |

evam ukto rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tūṣṇīṃ |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya vayasyakā yena rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya mātāpitaraṃ tenopasaṃkrāntāḥ | upetya rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya mātāpitaram idam avocaṃ |

amba tāta anujānīdhvaṃ putraṃ rāṣṭrapālaṃ pravrajituṃ kiṃ mṛtena kariṣyatha saced abhiramiṣyati jīvantam enaṃ drakṣyadhve sacen nābhiiramiṣyati kānyā putrasya gatir anyatra mātāpitaram eva |

evaṃ vayaṃ kumārakās tātaṃ rāṣṭrapālam anujānāmaḥ sacet pravrajitvā uddarśayitavyam |

atha rāṣṭrapālasya gṛhapatiputrasya vayasyakā yena rāṣṭrapālo gṛhapatiputras tenopasaṃkrāntāḥ upetya rāṣṭrapālaṃ gṛhapatiputram idam avocam |

yat khalu saumya rāṣṭrapāla jānīyāḥ | anujñāto ’si mātāpitṛbhyāṃ sacet pravrajya uddarśayitavyaṃ |

atha rāṣṭrapāla gṛhapatiputro ’nupūrveṇa kāyasya sthāmaṃ ca balaṃ ca saṃjānayya yena bhagavāṃs tenopajagāma | upetya bhagavat­pādau śirasā vanditvā ekānte asthād | ekānte sthito rāṣṭrapālo gṛhapatiputro bhagavantam idam avocat |

anujñāto ’smi bhadanta mātāpitṛlabhyām labheyāhaṃ svākhyāte dharmavinaye pravrajyām upasaṃpadaṃ bhikṣubhāvaṃ careyāhaṃ bhagavato ’ntike brahmacaryam |

labdhavān rāṣṭrapālo gṛhapatiputraḥ svākhyāte dharmavinaye pravrajyām upasaṃpadaṃ bhikṣubhāvam |

atha bhagavān gṛhapatiputraṃ rāṣṭrapālaṃ prav­rāja­yitvā upasaṃpādayitvā yathābhiramyaṃ sthūlakoṣṭhake vihṛtya yena śrāvastī tena caryāṃ prakrāntaḥ | anupūrveṇa caryāṃ caraṃ śravastīm anuprāptaḥ | śravastyāṃ viharati jetavana anāthapiṇḍadasya ārāme |

tena khalu samayenāyuṣmato rāṣṭrapālasya pitāmadhyame dvārasāle muṇḍinam ullekhayati | adrākṣīd āyuṣmato rāṣṭrapālasya pitāyuṣmantaṃ rāṣṭrapālaṃ dvārasamīpe |

dṛṣṭvaitad avocat | tair muṇḍakaiḥ śramaṇakair asmākaṃ kulasya pratiprasrabdhaṃ kṛtaṃ | yair asmākam ekaputrakaḥ priyo manāpaḥ kṣānto ’pratikūlo rāṣṭrapālaḥ pravrājayita upasaṃpādayitas teṣāṃ muṇḍakānāṃ śramaṇakānāṃ kena piṇḍaṃ dātavyaṃ kartavyaṃ manyate |

athāyuṣmān rāṣṭrapālaḥ svake niveśane ākrośād anyaṃ naiva dānam alabdha | pravāsayitas tvaritatvaritaṃ pratiniṣkrāntaḥ |

tena khalu samayenāyuṣmato rāṣṭrapālasya purāṇajīrṇadāsī paryuṣitaṃ pūtikulmāṣam ākīrya bahir nirgatā cchorayitum | āyuṣmān rāṣṭrapālas tāṃ purāṇajīrṇadāsīm adrākṣīt | dṛṣṭvā tāṃ jīrṇadāsīm etad avocat |

bhagini sacet paryuṣitāḥ pūtikulmāṣāḥ parityaktāḥ asmākaṃ pātre ākira | āryaṃ yāca |

atha sā purāṇajīrṇadāsī paryuṣitaṃ pūtikulmāṣaṃ pātra ākirantī āyuṣmato rāṣṭrapālasya hastataś ca pādataś ca ghrāṇataś ca | mukhataś ca svaraguptitaś ca nimittaṃ pratyabhijñāyedam avocat |

āryaptra kiṃ rāṣṭrapālaḥ | bhagini māṃ tathā janaḥ saṃjānāti |

atha sā purāṇajīrṇadāsī śīghraṃsīghraṃ yenāyuṣmato rāṣṭrapālasya mahallakas tenopasaṃkrāntā | upetyāyuṣmato rāṣṭrapālasya mahallakam idam avocat |

svāmi jānīyāḥ saumyo rāṣṭrapālaḥ sthūlakoṣṭakaṃ ciraprāptaḥ svaniveśanaṃ tu prāptuṃ necchati |

athāyuṣmato rāṣṭrapālasya mahallako vāmahastena keśaṃ saṃnipātayan paṭakam ekanivāsaṃ nivāsayya yenāyuṣmān rāṣṭrapālo tenopasaṃkrāntaḥ |

tena khalu samayenāyuṣmān rāṣṭrapālaḥ prakārakaṇṭake sthitas taṃ paryuṣitaṃ pūtikulmāṣaṃ paribhuñjati |

śakṭeṣv āropayya nadyā gaṅgāyāḥ sroto gaṃbhīrataraṃ ca śīghrataraṃ ca tatra prakṣipa mā te atonidānam utpatsyante śoka­pari­deva­duḥkha­daurmanasyopāyāsāḥ |

athāyuṣmato rāṣṭrapālasya mahallikāyāḥ etad abhavad | evam apy ahaṃ kurvatī na śakyā tātaṃ rāṣṭrapālam anvāvartitum | yanv ahaṃ vadhukā udyojayeyam |

athāyuṣmato rāṣṭrapālasya mahallikā vadhukā udyojayantīdam avocat |

vadhukā | yadrūpeṇa pūrvaṃ snānena snātāḥ vastraiḥ prāvṛtāḥ alaṃkāreṇālaṃkṛtāḥ dhūpair dhūpitāḥ cūrṇair avacūrṇitā rāṣṭrapālasya pūrve āgārikasya sataḥ priyāś cābhūta manāpāś ca tadrūpaiḥ snātraiḥ snātāḥ vastraiḥ prāvṛtāḥ alaṃkāreṇālaṃkṛtāḥ dhūpair dhūpitāḥ cūrṇair avacūrṇitāḥ ekā ekasmiṃ pāde nipatitvā dvitīyā dvitīye nipatitvā evaṃ vadata | kathaṃ rūpās tā apsarasa yāsām arthe āryaputro bhagavato ’ntike brahmacar­yaṃ carati |

athāyuṣmato rāṣṭrapālasya purāṇadvitīyā yadrūpaiḥ snānaiḥ snātāḥ pūrvavad yāvac cūrṇair avacūrṇitā rāṣṭrapālasya | pūrve āgārikasya sataḥ priyāś cābhūvan manāpāś ca tadrūpaiḥ snānaiḥ snātāḥ pūrvavad yāvac cūṇair avacūrṇitāḥ ekā ekasmiṃ pāde nipatitā dvitīyā dvitīye evam kathaṃ rūpās tā apsaraso yāsām arthe āryaputro bhagavato ’ntike brahmacaryaṃ carati |

nāhaṃ bhaginyaḥ apsarasāṃ hetor bhagavato ’ntike brahmacaryaṃ carāmi |

athāyuṣmato rāṣṭrapālasya purāṇadvitīyā bhaginīvādena samudācīrṇe | mūrcchitā bhūmyāṃ nipatitāḥ |

athāyuṣmāṃ rāṣṭrapālo mātāpitaram āmantrayati | aṃbatāta saced annaṃ parityaktaṃ kiṃ na kīyate kiṃ viheṭhīyate parityakte |

bhuṃkṣva tāta rāṣṭrapāla |

athāyuṣmato rāṣṭrapālasya mahallako mahallikā cāyuṣmantaṃ rāṣṭrapālaṃ śucinā praṇītena khādanīyabhojanīyena svahastaṃ santarpayanti saṃpravārayanti | anekaparyāyeṇa śucinā praṇītena khādanīyabhojanīyena svahastaṃ santarpayitvā saṃpravārayitvā |

āyuṣmantaṃ rāṣṭrapālaṃ bhuktavantaṃ viditvā dhautahastam apanītapātraṃ nīcatarakam āsanaṃ gṛhītvā niṣaṇṇā dharmaśravaṇāya |

athāyuṣmato rāṣṭrapālas tasyāṃ velāyāṃ gāthā babhāṣe |

grahāyakapaṃ­ñña śrāmaṇyam eva śreyaḥ ||

atho mahārājā kauravya āyuṣmato rāṣṭrapālasya bhāṣitam abhinandyānumodyāyuṣmat­pād­auśirasā vanditvāsanād utthāya prakrāntaḥ |