Origin story

bhagavān śrāvastyāṁ viharati | rājagṛhe dāni aparasya abhaṭa-gaṇasya sudinnikā nāma bhāryā taruṇī | prāsādikā darśanīyā | so dāni kāla-gato | sā strī puruṣeṇārthikā | sa devaro saṁkaletu-kāmo | sā strī striṇām āha | āryamiśrikā ahaṁ puruṣeṇa an-arthikā | ayaṁ ca devaro mama saṁkaletu-kāmo | aparā strī āha | icchāmiicchasi muccituṁ | sā dān āha | icchāmi | sā āha | gaccha śrāvastīṁ | taṁhi dāni kālī nāma bhikṣuṇī prativasati | sā te pravrājayiṣyati | sā dāni nirdhāvitā | śrāvastīṁ gatā | sā bhikṣuṇī-vihāraṁ gatvā pṛcchati | katamaṁ āryāye kālīye pariveṇaṁ | aparāhi darṣitaḥ darśinaḥtaḥ eṣo ti | sā tām upasaṁkramitvā āha | icchāmi ārye pravrajituṁ | sā tāya pravrajitā upasaṁpāditā | so dāni manuṣyo mārgati saṁkaleṣyāmīti | na labhati | so dāni śṛṇoti | śrāvastīyaṁ kālī nāma śrāmaṇikā | tāye pravrājiteti | so dāni puruṣo anupūrveṇa śrāvastīṁ gatvā pṛcchati | katamo ’tra bhikṣuṇī-vihāraḥ | aparāhi darśinata eṣo ti | so tahiṁ praviśetivā | pṛcchati yāvād āha katamā āryā kālīti sā dān āha | ahaṁ | so dān āha | prāpta-kālan nāma āryāye mama bhāryām an-otsṛṣṭāṁ pravrājayituṁ | sā dān āha | kutaḥ punas tvaṁ dīrghāyuḥ | so dān āha | rājagṛhāto | sosādān āha | caṇḍāyuṣo nas tvaṁ nagaraṁ praviṣṭaḥ | sāntevāsinī nām āha | ānetha saṁghāṭiṁ yāvad imaṁ caḍāyudherāṭikaṁcaṇḍāyuṁ dhare cāṭikaṁ bandhāpayāmi | so dāni puruṣo bhītaḥ paśyati | yāvad iyaṁ śramaṇikā dhṛṣṭā ca mukharā ca bandhāpayeya iti | so manuṣyo ojjhāyati ca osakkati ca yāvad bahir gatvā bhikṣuṇīnāṁ mahārājānasyāmahājana-kāyasyārocayati | paśyatha bhaṇe śramaṇikā bhāryām ca me an-otsṛṣṭāṁ pravrājayati mama ca bhandhanena santarjeti | etaṁ prakaraṇaṁ bhikṣuṇīyo mahāprajāpatīye gautamīye ārocayanti | mahāprajāpatī gautamī bhagavato ārocayati | bhagavān āha | śabdāpayatha kāliṁ | sā dāni śabdāpitā | etad eva sarvaṁ pṛcchīyati | yāvad ām bhagavan | bhagavān āha | duṣkṛtaṁ te kāli | evan nāma tvaṁ anujñāpakehi an-anujñātām upasthāpayasi | tena hi na kṣamati anujñāpakehi an-anujñātām upasthāpayituṁ |

bhikṣuṇīyo āhaṁsuḥ | paśya bhagavan katham iyaṁ kālīya pratyu tpanna-pratibhānatāya mocitā | sa ca puruṣo bhītaḥ prapalānaḥ | bhagavān āha | na ceṣā bhikṣuṇīyo kālīya etarhy eva pratyutpanna-pratibhānatāya mocitā | eṣa ca puruṣo bhītaḥ prapalānaḥ | anyadāpy eṣā etāya pratyutpanna-pratibhānatāya mocitā | eṣa ca puruṣo bhītaḥ prapalānaḥ |

bhūta-pūrvaṁ bhikṣuṇīyo iyam eva nagarī vārāṇasī | iyaṁ strī rātrau dārikāṁ skandhenādāya gacchati | siṁho ca purataḥ pratyupasthito | sā dāni dārikā dṛṣṭvā ruditā | tāya striyāya sā dārikā capeṭāya āhatā | eko te siṁho khādito etam pi khāditu-kāmāsi | siṁhaḥ paśyati | yādṛśī eṣā strī dhvāṁkṣā ca mukharā ca khādaty | eṣā mamāyīti | bhītaḥ prapalāyati | purato markaṭaḥ āgatvā siṁhaṁ pṛcchati | mṛgarāja-putra kahiṁ gamiṣyasi | siṁho jalpati | bhayaṁ me upatannaṁ | vānaraḥ pṛcchati | kīdṛśaṁ bhayaṁ | siṁho vistareṇācikṣati | so jalpati | naivaṁ vaktavyaṁ | siṁhas tvaṁ mṛga-rāja | kas tvāṁ prahariṣyati | āgacchāhi nivartāhi | sa necchati | siṁho vānareṇa keśehi gṛhītaḥ | āgacchāhīti | sā dārikā dṛṣṭvā praruditā | sā strī jalpati mā rodāhi dārikoke | eṣo tava mātuḥ kenānīto keśehi gṛhītvā | idāniṁ yan naṁ icchasi taṁ se khādāhīti | siṁhaḥ paśyati | mā haivaṁ saṁketa-kṛtaṁ bhaviṣyati | evam evānīyānīya deti | eṣāpi khādati | yat tāvad ahaṁ ekaṁ vāraṁ prapalīlānaḥ kiṁ bhūyo nivartitaḥ | so dāni tasya markaṭasya avadhunitvā prapalānaḥ | devatā gāthāṁ bhāṣate |

pratyutpannā iyaṁ buddhir
neyaṁ cira-samutthitā |
paśya siṁha-bhayaṁ jātaṁ
pratibhānān nivartitaṁ ||

bhagavān āha | syād bhikṣuṇīyo yuṣmākam evam asyād anyā sā strī abhūṣi | naitad evaṁ draṣṭavyaṁ | iyam eva sā kālī strī abhūṣi | syād bhikṣuṇīyo yuṣmākam evam asyād anyā sā dārikā ti | naitad evaṁ draṣṭavyaṁ | iyam eva sā sudinnikā dārikā abhūṣi | syād bhikṣuṇīyo yuṣmākam evam asyād anyo so siṁho abhūṣīti | naitad evaṁ draṣṭavyaṁ | eṣo so manuṣyo siṁho abhūṣi | tadāpy eṣā etāya pratyutpanna-pratibhānatāya mocitā | eṣa ca puruṣo bhītaḥ prapalānaḥ |

atha khalu bhagavān mahāprajāpatīṁ gautamīm āmantrayati | sannipātaya gautami bhikṣuṇīyo yāvat pa ryavadātāni bhaviṣyanti |

Ruling

yā puna bhikṣuṇī anujñāpakehi an-anujñātām upasthāpayed ayaṁ pi dharmo prathamāpattiko saṁghātiśeṣo |

Definitions

• yā puna bhikṣuṇī ti upasaṁpannā |
• anujñāpakehi an-anujñātām iti avūḍhāya dārikāya mātā-pitarau anujñāpakā | vūḍhāya śvaśru-śvaśurau patidevarau |
• upasthāpayed iti upasaṁpādayet |

Permutations

sā eṣā bhikṣuṇī anujñāpakehi an-anujñātām pravrājayati vinayātikramam āsādyati | śikṣāṁ deti thūl’-accayam āsādayati | upasaṁpādeti saṁghātiśeṣo eṣā kācit pravrajyāpekṣā āgacchati praṣṭavyā | anujñātāsi anujñāpakehi | yadi tāvad āha nahīti | avūḍhā vaktavyā | mātā-pitarau anujānāpayitvā āgacchāhīti | vūḍhā vaktavyā prapati-devarau śvaśru-śvaśurāv anujānāpayitvā āgacchāhīti | tena bhagavān āha |

Restatement of rule

yā puna bhikṣuṇī anujñāpakehi an-anujñātām upasthāpayed ayaṁ pi dharmo prathamāpattiko saṁghātiśeṣo |