LUẬT MA HA TĂNG KỲ
BỐN PHÁP ĐỀ XÁ NI.
2. GIỚI: NHẬN THỨC ĂN CỦA TỈ-KHEO-NI.
Khi Phật an trú tại Tì-xá-li, nói rộng như trên. Nhân đây hãy nhắc lại nhân duyên của Tỉ-kheo-ni Thi Lợi Ma cho đến Phật nói với các Tỉ-kheo: “Phước đức bậc nhất trong hàng Thanh Văn ni của Ta chính là Tỉ-kheo-ni Thi Lợi Ma. Lúc ấy nạn đói hoành hành, khất thực khó khăn, vào giờ khất thực Tỉ-kheo-ni Thi Lợi Ma khoác y, cầm bát vào thành Tì-xá-li tuần tự khất thực. Bỗng cô thấy một Tỉ kheo, liền hỏi:
—Tôn giả có được thức ăn không?
Vị Tỉ-kheo ấy bèn đưa cái bát không cho cô xem. Thấy thế, cô suy nghĩ: “Thầy là bậc tôn túc của ta mà khất thực không có”, đoạn đem thức ăn trong bát của mình sớt cho Tỉ-kheo ấy. Tỉ-kheo ấy được thức ăn bèn trở về tinh xá gọi các Tỉ-kheo khác cùng ăn.
Các Tỉ-kheo liền hỏi:
—Trưởng lão, ở đâu mà được thức ăn ngon thế này?
Thầy đáp:
—Tôi được thức ăn này từ Tỉ-kheo-ni Thi Lợi Ma đó.
Các Tỉ-kheo nghe thế, ai nấy đều đến đó đòi, lần lượt nhau cho đến năm trăm Tỉ-kheo (?) đều nhận được thức ăn. Lo cho các Tỉ-kheo xong, cô mới tìm thức ăn cho mình thì mặt trời đã quá ngọ, nên mất bữa ăn, cô đành trở về tinh xá. Sáng sớm hôm sau, các Tỉ-kheo lại khoác y, cầm bát đến đứng ngoài cửa tinh xá Tỉ-kheo-ni. Tỉ-kheo-ni thấy vậy liền vào nói với Thi Lợi Ma:
—Các Tỉ-kheo hôm nay đang đứng chờ ngoài cửa.
Thi Lợi Ma nghe rồi, liền bảo đệ tử:
—Lấy y bát ra đây để ta mặc đi khất thực giúp cho các vị tôn túc.
Thế rồi, cô tuần tự lo cung cấp cho năm trăm người xong mới lo cho mình, thì đã quá ngọ, đành nhịn đói trở về. Đến ngày thứ ba cũng thế, cô lo cung cấp tuần tự cho năm trăm người, nhưng chỉ còn một người chưa được thức ăn. Thế nên, vị Tỉ-kheo này bèn đi theo sau Thi Lợi Ma vào một nhà kia. Do cô nhịn đói liên tục ba ngày nên thân thể hao mòn, ngất xỉu té nằm trên đất. Lúc ấy, các bà thấy vậy hãi kinh, định đỡ cô dậy, thì cô bảo:
—Khoan, khoan đã! Để tôi nghĩ xem vì sao mà té xuống đất.
Rồi cô nhớ lại là vì mình đã khất thực giúp cho các bậc tôn túc, còn mình thì không được ăn cho nên bị hao mòn, ngất xỉu. Đoạn, cô đứng dậy phủi đất cát, sửa lại y phục chỉnh tề, suy nghĩ: “Người bố thí có lợi ích vô thượng, nhớ đến việc bố thí khiến tâm sinh hoan hỉ, vì hoan hỉ nên được tam muội thanh tịnh, dùng tam muội quán chiếu thấy rõ sự sinh diệt của năm ấm, việc bố thí có công dụng trang nghiêm tự tâm, điều phục các căn”. Nhờ vậy cô nhập được kim cương định, dứt sạch mọi lậu hoặc (ô nhiễm), chứng được tam minh trong chánh pháp. Sau khi Tỉ-kheo-ni Thi Lợi Ma chứng ngộ, người phụ nữ kia bèn đưa cô vào trong nhà tắm rửa, rồi trải tòa mời ngồi, đoạn đem thức ăn ra cúng dường. Lúc ấy, vị Tỉ-kheo kia vẫn còn đứng đợi ngoài cửa. Người phụ nữ ấy sợ thầy lại đòi thức ăn, bèn đứng án ngữ giữa cửa. Thi Lợi Ma thấy bà đứng chận trước cửa liền sinh nghi, không hiểu vì sao bà lại đứng chận trước cửa, bèn nghiêng đầu nhìn ra, thì thấy góc y của Tỉ kheo, liền nói:
—Đó là vị tôn sư của tôi, khất thực không được.
Rồi mời:
—Xin tôn giả vào lấy thức ăn.
Người phụ nữ nói:
—Thưa cô, cô cứ ăn. Con sẽ tìm thức ăn khác cúng dường cho thầy ấy.
Thi Lợi Ma nói:
—Lúc này đang bị nạn đói, tìm đâu ra thức ăn nữa.
Đoạn, đem thức ăn ra cúng dường.
Người phụ nữ ấy oán trách:
—Sa-môn Thích tử không có lòng từ. Vì sao người ta đã nhịn ăn cả ba hôm, đói xỉu suýt mất mạng, mà còn theo đòi thức ăn?
Các Tỉ-kheo bèn đem sự kiện ấy đến bạch lên Thế Tôn. Phật liền bảo gọi các Tỉ-kheo đến. Khi các thầy đến rồi, Phật liền hỏi lại đầy đủ sự việc kể trên:
—Các ông có việc đó thật không?
—Có thật như vậy, bạch Thế Tôn.
—Từ nay về sau, Ta không cho phép Tỉ-kheo tự tay nhận lấy thức ăn của Tỉ-kheo-ni không phải bà con tại nhà bạch y.
Lại nữa, khi Phật an trú tại Tì-xá-li, nói rộng như trên. Bấy giờ, tôn giả A Lợi Tra thân thể lở loét bị người ta nhờm gớm, nên không cho thức ăn. Mỗi lần đi khất thực, nếu thầy chưa vào cửa thì họ đóng cửa không cho vào, nếu đã vào rồi thì họ đuổi ra, không cho. Đức Như Lai Ứng Cúng Chánh Biến Tri vì năm điều lợi ích nên cứ năm hôm đi tuần hành qua phòng các Tỉ-kheo một lần; thấy thân thể A Lợi Tra bị lở loét, Phật biết nhưng vẫn hỏi:
—Này Tỉ kheo, sức khỏe của ông có điều hòa không?
—Bạch Thế Tôn, con chỉ lo đói khát thôi.
—Này Tỉ kheo, ông không thể đi khất thực sao?
—Bạch Thế Tôn, con có thể đi khất thực, nhưng vì thân thể con bị lở loét, khiến người ta nhờm gớm, nên cứ mỗi lần đi khất thực, nếu chưa vào cửa thì họ đóng cửa không cho vào, nếu đã vào cửa thì họ đuổi ra không cho.
—Sao ông không đến chỗ Tỉ-kheo-ni Thi Lợi Ma xin thức ăn?
—Vì Thế Tôn chế giới không cho tự tay nhận thức ăn của Tỉ-kheo-ni không phải bà con tại nhà bạch y; mà cô ấy không phải bà con nên con không dám đến.
—Từ nay về sau, Ta cho phép Tỉ-kheo bệnh được đến.
Đoạn, Phật truyền lệnh cho các Tỉ-kheo đang sống tại thành Xá-vệ phải tập họp lại tất cả, vì mười lợi ích mà chế giới cho các Tỉ kheo, dù ai nghe rồi cũng phải nghe lại:
—Nếu Tỉ-kheo không bệnh mà tự tay nhận thức ăn của Tỉ-kheo-ni không phải bà con tại nhà bạch y, hoặc nhai, hoặc ăn, thì Tỉ-kheo ấy phải đến hối lỗi với Tỉ-kheo khác như sau: Thưa trưởng lão, tôi phạm phải tội đáng trách, xin hối lỗi với trưởng lão”. Đây gọi là Ba la đề đề xá ni”.
GIẢI THÍCH:
Không phải bà con: không phải cha mình, không phải mẹ mình.
Bệnh: Đức Thế Tôn bảo là không có tội. Nhưng không phải là nói về những bệnh chút chút mà là nói về những bệnh như ghẻ chốc, lở loét, ung thư khiến cho người ta nhờm gớm. Đó gọi là bệnh.
Tại nhà bạch y: Tại nhà của người thế tục.
Tỉ-kheo-ni: Thọ Cụ túc giới giữa hai bộ Tăng.
Tự tay nhận lấy: Hoặc tay này nhận từ tay khác, hoặc bát này nhận từ bát khác.
Nhai: Như ăn các loại bánh, trái cây v.v…
Thức ăn: Năm thức ăn chính. (Nếu đã nhận thức ăn thì) Tỉ-kheo này phải đến hối lỗi với Tỉ-kheo khác rằng: “Thưa trưởng lão, tôi phạm tội đáng trách, xin hối lỗi với trưởng lão”. Tỉ-kheo nhận sám hối nên hỏi:
—Thầy có thấy tội không?
—Dạ thấy.
—Cẩn thận chớ tái phạm.
—Xin cuối đầu lãnh thọ.
Ba-la-đề-đề-xá-ni: Như trên đã nói.
Nếu Tỉ-kheo không bệnh mà tự tay nhận thức ăn của Tỉ-kheo-ni không phải bà con tại nhà người thế tục, thì khi nhận phạm tội Việt-tì-ni, khi ăn phạm pháp hối quá.
Người không phải bà con, mình tưởng là không phải bà con mà nhận thức ăn thì phạm tội hối quá.
Người không phải bà con, mình nghi ngại mà nhận thức ăn thì phạm tội hối quá.
Người không phải bà con mà mình tưởng là người bà con rồi nhận thức ăn thì phạm tội Việt-tì-ni.
Người bà con mà mình tưởng là không phải bà con, rồi nhận thức ăn, thì phạm tội Việt-tì-ni.
Người bà con mà mình nghi, rồi nhận thức ăn thì phạm tội Việt-tì-ni.
Người bà con mình tưởng là người bà con (rồi nhận thức ăn) thì không có tội.
Vì người khác mà nhận thì phạm tội Việt-tì-ni. Nhưng nếu vì người bệnh mà nhận thì không có tội. Hoặc ăn thức ăn còn lại của người bệnh cũng không có tội.
Khi Thức xoa ma ni, Sa di ni đem thức ăn đến thì hãy bảo họ để xuống đất, rồi mình nhận lại từ tay người khác thì không có tội.
Nếu Tỉ-kheo-ni tự tay mang thức ăn đến để xuống đất rồi thưa: “Xin tôn giả nhận gấp cho con”, khi ấy mình nhận thì không có tội. Hoặc nhận thức ăn tại chỗ ở của Tỉ-kheo-ni cũng không có tội. Thế nên nói (như trên).