Khi Phật an trú tại thành Xá-vệ, nói rộng như trên. Ở đây xin nói rộng về nhân duyên của đại thần Tì Xàø, cho đến chỗ Tiên Di Ni Sát Lợi, rồi Phật nói với các Tỉ-kheo: “Đại thần Tì Xà bố thí thái quá khiến cho tiền tài khánh tận, Tăng nên làm yết ma học gia cho ông.” Pháp yết ma này nên nói:

“Xin đại đức Tăng lắng nghe. Đại thần Tì Xàø bố thí thái quá khiến cho tiền tài khánh tận, nếu thời gian thích hợp đối với Tăng, Tăng hãy làm yết ma học gia cho đại thần Tì Xàø. Đây là lời tác bạch.

Xin đại đức Tăng lắng nghe. Đại thần Tì Xàø bố thí thái quá khiến cho tiền tài khánh tận. Tăng nay làm yết ma học gia cho đại thần Tì Xàø. Các đại đức nào bằng lòng làm yết ma học gia cho đại thần Tì Xàø thì im lặng; ai không bằng lòng hãy nói. Đây là lần yết ma thứ nhất (lần thứ hai, thứ ba cũng như vậy).

Tăng đã làm yết ma học gia cho đại thần Tì Xàø xong, vì Tăng im lặng. Tôi ghi nhận việc này như vậy.”

Đại thần Tì Xàø sau khi từ chỗ tiên Di Ni Sát Lợi trở về, mệt lả, thân thể đầy bụi bặm, liền hỏi người nhà: “Các A-xà-lê có thường đến không?”. Người nhà đáp: “Có đến, nhưng khi bố thí vật gì thì tất cả đều không nhận”. Tì Xàø nghe vậy, lòng không vui, cũng không kịp tắm rửa gì, tức tốc đi đến chỗ Thế Tôn, cúi đầu đảnh lễ dưới chân, rồi đứng qua một bên, bạch với Phật:

—Bạch Thế Tôn, vì sao các Tỉ-kheo không nhận vật cúng dường của nhà con?

—Vì ông bố thí thái quá đến nỗi tiền tài khánh tận, Như Lai muốn lợi ích cho ông nên đã làm yết ma học gia đối với ông. Vì lý do đó mà các Tỉ-kheo không nhận phẩm vật bố thí của ông.

—Bạch Thế Tôn, ngày nay gia đình con giàu có gấp ba lần trước kia, kính xin Thế Tôn từ nay về sau cho phép các Tỉ-kheo nhận phẩm vật bố thí của gia đình con.

—Hôm nay là ngày rằm, vậy ông hãy trở về nhà, tắm rửa thân thể, mặc y phục mới mẻ sạch sẽ, rồi cùng với thân quyến đi đến xin chúng Tăng tùy hỉ nguyện vọng của ông.

Sau khi Tì Xàø vâng theo lời dạy trở về, thì Phật bèn nói với các Tỉ-kheo: “Trước đây Tì Xàø vì bố thí thái quá, muốn cho ông được lợi ích, Tăng đã làm yết ma học gia đối với ông. Nay Tì Xàø tự đến nói rằng gia sản đã giàu có hơn xưa gấp ba lần, nên muốn xin Tăng xả pháp yết ma học gia, vậy Tăng nên xả cho ông”.

Tì Xàø trở về nhà, tắm rửa thân thể, thay y phục mới, rồi cùng với quyến thuộc, đi đến chỗ Tăng, trình bày đầy đủ việc kể trên. Lúc này, Tăng muốn giải yết ma học gia phải làm yết ma cầu thính, nói như sau:

“Xin đại đức Tăng lắng nghe. Đại thần Tì Xàø bố thí thái quá đến nỗi tiền tài khánh tận, Tăng muốn cho ông lợi ích đã làm yết ma học gia đối với ông. Nhưng nay sản nghiệp đã sung túc. Nếu thời gian thích hợp đối với Tăng, mong Tăng hãy cho phép đại thần Tì Xàø vào trước Tăng xin xả pháp yết ma học gia.

Xin đại đức Tăng lắng nghe. Đại thần Tì Xàø xin xả pháp yết ma học gia, Tăng đã bằng lòng nên im lặng. Tôi ghi nhận việc này như vậy”.

Lúc ấy, đại thần Tì Xàø phải vào trước chúng Tăng, cúi đầu đảnh lễ dưới chân, quỳ gối, chắp tay, bạch như sau:

“Xin đại đức Tăng lắng nghe. Con là Tì Xà, trước giàu sau nghèo, Tăng thương tình cho con pháp yết ma học gia. Nay gia nghiệp của con đã giàu có hơn xưa gấp ba lần, nên con đến xin Tăng xả pháp yết ma học gia, kính mong Tăng xả pháp yết ma học gia cho con” . (Xin ba lần như vậy).

Bấy giờ phải dẫn ông Tì Xà ra đứng chỗ mắt thấy mà tai không nghe, rồi người làm yết ma bạch:

“Xin đại đức Tăng lắng nghe. Vị đại thần Tì Xà này do bố thí thái quá đến nỗi tiền tài khánh tận, Tăng muốn cho ông được lợi ích nên đã làm pháp yết ma học gia cho ông. Nay ông tự đến nói rằng gia sản giờ đây đã sung túc hơn xưa gấp ba lần, nên xin Tăng xả pháp yết ma học gia. Nếu thời gian thích hợp đối với Tăng, Tăng nay hãy xả pháp yết ma học gia cho ông Tì Xà . Đây là lời tác bạch.

Xin đại đức Tăng lắng nghe. Đại thần Tì Xà bố thí thái quá đến nỗi tiền tài khánh tận. Vì muốn cho ông được lợi ích, Tăng đã làm yết ma học gia đối với ông. Nay Tì Xà tự nói rằng gia sản đã sung túc gấp ba lần trước kia, nên đã xin Tăng xả pháp yết ma học gia. Nay Tăng xả pháp yết ma học gia cho ông Tì Xà. Đại đức nào bằng lòng việc Tăng xả pháp yết ma học gia cho ông Tì Xà thì im lặng, ai không bằng lòng hãy nói. Đây là yết ma lần thứ nhất (lần thứ hai, thứ ba cũng nói như thế).

Tăng đã xả pháp yết ma học gia cho ông Tì Xà xong, vì Tăng im lặng. Tôi ghi nhận việc này là như vậy”.

Vấn đề xả pháp yết ma học gia này phải có sự hiện diện của Tăng chúng chứ không phải bằng sự hiện diện của đồ chúng. (Nghĩa là chỉ có thầy trò với nhau).

Thế rồi, Phật truyền lệnh cho các Tỉ-kheo đang sống tại thành Xá-vệ phải tập họp lại tất cả, vì mười lợi ích mà chế giới cho các Tỉ kheo, dù ai nghe rồi cũng phải nghe lại:

—Nếu Tỉ-kheo chưa được mời trước mà đến những gia đình Tăng đã làm pháp yết ma học gia tự tay nhận thức ăn, hoặc nhai, hoặc ăn, thì Tỉ-kheo ấy phải đến Tỉ-kheo khác tạ lỗi rằng: Thưa trưởng lão, tôi phạm tội đáng trách”. Pháp hối quá này là pháp Ba la đề đề xá ni”.

GIẢI THÍCH:

Học gia: Gia đình mà cả hai vợ chồng mỗi người đều đã chứng được một trong ba quả: Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm hoặc A-na-hàm.

Gia đình: Gia đình của bốn chủng tộc: Gia đình Sát lợi, Bà la môn, Tì Xà và Thủ đà la.

Tỉ-kheo chưa được mời trước: Trước đó chưa được thí chủ mời mà mình tưởng họ mời, hoặc mời người khác mà tưởng họ mời mình, rồi mình đến nhà, vườn hay ruộng đồng của họ.

Tự tay nhận lấy: Từ tay đưa qua tay hay từ bát đưa qua bát để nhận.

Nhai: ăn các loại bánh, trái v.v…

Thức ăn: Năm loại thức ăn chính. Nếu Tỉ-kheo nhận năm loại thức ăn chính thì phải đến Tỉ-kheo khác sám hối như sau: “Thưa trưởng lão, tôi phạm tội đáng quở trách, xin hối lỗi với trưởng lão”. Người nhận sám hối nên hỏi:

—Thầy có tự thấy tội không?

—Dạ thấy.

—Chớ có tái phạm.

—Xin cúi đầu lãnh nhận.

Ba-la-đề-đề-xá-ni: Như trên đã nói.

Nếu gia đình nào Tăng đã làm yết ma học gia thì không được tuyệt nhiên không đến nữa như chim quạ tránh tên, mà thỉnh thoảng nên đến thăm, thuyết pháp bàn luận nghĩa lý. Nếu gia đình ấy bố thí thì hãy bảo họ hãy để đấy, tôi sẽ biết đúng lúc. Nếu trước đó họ đã mời Tăng rồi mới làm yết ma sau, thì không được nhận những vật có giá trị lớn mà nên nhận những vật có giá trị tầm thường. Nếu gia đình ấy hỏi: “Vì sao tôn giả không nhận vật bố thí này? Thầy cho rằng tôi nghèo sao?”, thì khi ấy nên đáp: “Ông (bà) không nghèo, như đức Thế Tôn đã dạy, người đắc quả Tu đà hoàn thành tựu bốn pháp, là kẻ giàu nhất trong hàng Thanh Văn. Bốn pháp đó là:

1. Có niềm tin kiên cố đối với đức Như Lai Ứng Cúng Chánh Biến Tri, Sa-môn, Bà la môn, Chư Thiên, người đời không thể phá vỡ được.

2. Có niềm tin kiên cố đối với chánh pháp.

3. Có niềm tin kiên cố đối với chúng Tăng.

4. Có niềm tin kiên cố đối với thánh giới, Sa-môn, Bà la môn, chư Thiên, người đời không thể phá vỡ được niềm tin ấy.

Những ai thành tựu bốn pháp này là người không nghèo mà là giàu có bậc nhất trong hàng Thanh Văn của đức Như Lai”.

Nếu mình đến tinh xá nào đó gặp lúc cúng dường trai phạn và nước uống phi thời cho Tăng chúng, thì không được bỏ đi mà nên giúp họ trải giường nệm, bày vật cúng dường, rồi cùng thọ trai. Trai phạn xong, nên thuyết pháp cho họ nghe. Thế nên nói:

“Ở nơi A lan nhã,
Không bệnh nhận Ni cúng.
Tỉ-kheo-ni bảo dọn
Yết ma định học gia,
Hết bốn pháp hối quá”.