Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhiko bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca: “kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ jarāmaraṇan”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ jarāmaraṇaṃ. Api ca jātipaccayā jarāmaraṇan”ti.

“Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṅkatā jāti, paraṅkatā jāti, sayaṅkatā ca paraṅkatā ca jāti, udāhu asayaṅkārā aparaṅkārā adhic­ca­samup­pannā jātī”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṅkatā jāti, na paraṅkatā jāti, na sayaṅkatā ca paraṅkatā ca jāti, nāpi asayaṅkārā aparaṅkārā adhic­ca­samup­pannā jāti. Api ca bhavapaccayā jātī”ti.

“Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṅkato bhavo … pe … sayaṅkataṃ upādānaṃ … sayaṅkatā taṇhā … sayaṅkatā vedanā … sayaṅkato phasso … sayaṅkataṃ saḷāyatanaṃ … sayaṅkataṃ nāmarūpaṃ, paraṅkataṃ nāmarūpaṃ, sayaṅkatañca paraṅkatañca nāmarūpaṃ, udāhu asayaṅkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ nāmarūpan”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṅkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṅkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṅkatañca paraṅkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṅkāraṃ aparaṅkāraṃ, adhic­ca­samup­pannaṃ nāmarūpaṃ. Api ca viññāṇapaccayā nāmarūpan”ti.

“Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṅkataṃ viññāṇaṃ, paraṅkataṃ viññāṇaṃ, sayaṅkatañca paraṅkatañca viññāṇaṃ, udāhu asayaṅkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ viññāṇan”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṅkataṃ viññāṇaṃ, na paraṅkataṃ viññāṇaṃ, na sayaṅkatañca paraṅkatañca viññāṇaṃ, nāpi asayaṅkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ viññāṇaṃ. Api ca nāmarū­papaccayā viññāṇan”ti.

“Idāneva kho mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma: ‘na khvāvuso koṭṭhika, sayaṅkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṅkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṅkatañca paraṅkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṅkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ nāmarūpaṃ. Api ca viññāṇapaccayā nāmarūpan’ti.

Idāneva ca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma: ‘na khvāvuso koṭṭhika, sayaṅkataṃ viññāṇaṃ, na paraṅkataṃ viññāṇaṃ, na sayaṅkatañca paraṅkatañca viññāṇaṃ, nāpi asayaṅkāraṃ aparaṅkāraṃ adhic­ca­samup­pannaṃ viññāṇaṃ. Api ca nāmarū­papaccayā viññāṇan’ti.

Yathā kathaṃ panāvuso sāriputta, imassa bhāsitassa attho daṭṭhabbo”ti? “Tenahāvuso, upamaṃ te karissāmi. Upamāya­pi­dhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ jānanti. Seyyathāpi, āvuso, dve naḷakalāpiyo aññamaññaṃ nissāya tiṭṭheyyuṃ. Evameva kho, āvuso, nāmarū­papaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarū­papaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāya­tana­pac­cayā phasso … pe … evametassa kevalassa duk­khak­khan­dhassa samudayo hoti. Tāsañce, āvuso, naḷakalāpīnaṃ ekaṃ ākaḍḍheyya, ekā papateyya; aparañce ākaḍḍheyya, aparā papateyya. Evameva kho, āvuso, nāmarūpa­nirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpa­nirodho; nāmarūpa­nirodhā saḷāya­tana­nirodho; saḷāya­tana­nirodhā phassanirodho … pe … evametassa kevalassa duk­khak­khan­dhassa nirodho hotī”ti.

“Acchariyaṃ, āvuso sāriputta; abbhutaṃ, āvuso sāriputta. Yāvasu­bhāsi­tañ­cidaṃ āyasmatā sāriputtena. Idañca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ imehi chattiṃsāya vatthūhi anumodāma: 

‘Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃvacanāya. Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammā­nu­dhammap­paṭi­panno bhikkhūti alaṃvacanāya. Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭha­dhamma­nib­bā­nap­patto bhikkhūti alaṃvacanāya. Jātiyā ce … bhavassa ce … upādānassa ce … taṇhāya ce … vedanāya ce … phassassa ce … saḷāyatanassa ce … nāmarūpassa ce … viññāṇassa ce … saṅkhārānañce … avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃvacanāya. Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammā­nu­dhammap­paṭi­panno bhikkhūti alaṃvacanāya. Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭha­dhamma­nib­bā­nap­patto bhikkhūti alaṃvacanāyā’”ti.

Sattamaṃ.