Origin story

vaiśālyāṁ nidānaṁ | bhadrā dāni kāpileyī sarpiṇikāṁ nadīṁ snānāya gatā | cīvaran nikṣipitvā avatīrṇā snānāya | pañca licchavi-kumārāḥ stātāye pratibaddhacittāḥ nadī-tīre sthitāḥ | bhadrāye aṅga-yaṣṭiṁ paśyitu-kāmāḥ | sā dān āha dīrghāyuḥ gacchatha gacchatha yāvad aham uttarāmi | tā dān āhaṁsuḥ | nahi | āryāye vayam aṣṭaaṅga-yaṣṭiṁ paśyitu-kāmāḥ | sā dān āha | dirghāyuḥ kim anena pūti-kāyena nava-dvāreṇāśuci-pragharantena dṛṣṭena | prakramatha yāvad aham uttarāmi | te dān āhaṁsuḥ | nahi nahi | āryāye vayam aṅga-yaṣṭiṁ paśyitu-kāmāḥ | te dāni yadā na gacchanti cirañ ca bhavati | sā dāni andho bāla-jano ti kṛtvā ekaṁ hastam agrato kṛtvā aparaṁ pṛṣṭhataḥ kṛtvā uttīrṇā | te tāṁ vi-vasanāṁ dṛṣṭvā mūrcchitāḥ patitāḥ | uṣṇaṁ śoṇitam mukhād āgataṁ | kāla-gataṁ kāla-gatāḥ | etaṁ prakaraṇaṁ | peyālaṁ | yāvad bhikṣuṇīyo bhagavantam āhaṁsuḥ | paśya bhagavan katham iya pañca licchavikumārāḥ pratibaddha-cittāḥ bhadrāyāṁ mūrcchitāḥ patitāḥ | bhagavān āha | naitarhi yeva ete bhadrāyāṁ pratibaddha-cittāḥ mūrcchitāḥ patitāḥ | anyadāpy ete bhadrāyāṁ pratibaddha-cittāḥ anyadāpi bhagavan anyadāpi bhikṣuṇīyo |

bhūta-pūrvaṁ bhikṣuṇīyo atītam adhvānaṁ yāvat triṁśa-bhavane | anyata rasmiṁ bhavane bharaṇī nāma apsarā upapannā | prāsādikā darśanīyā ati-r-ivānyāsām apsarāṇāṁ abhibhūya bhāsa te | ati-r-ivānyāsām apsarāṇāṁ abhibhūya bhāsate tapati virājate | tasyāḥ pañca devaputrāḥ pratibaddha-cittāḥ | śakraś ca nāma devānām indraḥ | mātalisaṁgrāhako | jayo | vijayo | khāṇu devaputro pañcamaḥ | te dān āhaṁsuḥ | na tāvad eśāṣā śakyā asmābhiḥ pañcadhā kartuṁ | eṣa gāthāṁ kurmaḥ | yo ’tra sarva-suṣṭhu adhyavasito bhaviṣyati sa grahīṣyatīti |

śakro devānām indro gāthāṁ bhāṣate |
utthito vā niṣaṇṇo vā āsane na labhate sukhaṁ |
śayito ca sukhaṁ labhe yadā kāmā jahanti mā || 1 ||

mātali saṁgrāhako gāthāṁ bhāṣayati |
sukhaṁ tvam asi devendra yaṁ supto labhase sukhaṁ |
bheryā saṁgrāma-śīrṣe vā sadā kāmā hananti māṁ || 2 ||

jayo deva-putro gāthāṁ bhaṣate |
bheryās tu hanyamānāyā bhaved vīcī muhur muhuḥ |
kāṣṭha-srotā upapannaṁ vā sadā kāmā hananti me || 3 ||

vijayo devaputro gāthāṁ bhāṣate |
kāṣṭhasya vuhyamānasya bhoti saṁgo jātu tahiṁ |
pataṅgasyeva akṣīṇi nityam unmilitā mama || 4 ||

khāṇu deva-putro gāthāṁ bhāṣate |
sarve bhavanto sukhitā yeṣāṁ gāthā pratibhānti |
ahaṁ khalu na jānāmi kiṁ jīvāmi marāmi vā || 5 ||

te deva-putrā āhaṁsuḥ |
tvaṁ suṣṭhu adhyavasito tathaiva eṣā bharaṇī |
yuṣmākaṁbhavatu devī yā sarva-aṅga-śobhanā || 6 ||

bhagavān āha | syād vo bhikṣuṇiyo yuṣmākam evam asyād anyā sā bharaṇī nāma apsarā abhūṣi | naitad evaṁ draṣṭavyaṁ | eṣā sā bhadrā apsarā abhūṣi | anye te devaputrāḥ etad eva te pañca licchavi-kumārāḥ | tadāpy ete etāya pratibaddha-cittāḥ | etarhy apy ete etāya pratibaddha-cittāḥ | bhikṣuṇīyo āhaṁsuḥ | kasya bhagavan karmaṇo vipākena bhadrā prāsādikā darśanīyā mahā-kulīnā maheśākhyā mahābhogā kṣiprādhigamā ca | atha khalu bhagavān bhadrāṁ kāpileyīm āmantrayati | pratibhātu te bhadre bhikṣuṇīnām ātmopanāyikaṁkāṁ pūrve-nivāsa-pratisaṁyuktāṁ kathāṁ | atha khalu bhadrā aneka-vidhaṁ pūrve-nivāsam anusmarantī bhikṣuṇīyo āmantreti |

bhūta-pūrvaṁ bhaginyaḥ atītam adhvānaṁ nagaraṁ vārāṇasī kāśī-janapado | tatra dāni strī abhūṣi daridrā | sā dāni anyatarāya śreṣṭhi-bhāryāya śabdāpitā keśān praśāsādhanāya | sā tāye śreṣṭhi-bhāryāye keśān prasādhayati |

buddhānāṁ bhagavatām anutpādāt pratyeka-buddhā utpadyante |

atha śuṇṭhīka nāma pratyeka-buddho piṇḍa-pātāya caranto tasmin gṛhe piṇḍāya praviṣṭo | pratyeka-buddhas tūṣṇīm eva tiṣṭhati | na kocid ālāpiya deti | sā dāni strī tāṁ śreṣṭhi-bhāryāṁ āha | dehi etasya bhikṣāṁ | sā śreṣṭhi-bhāryā ūrdhvam avalokayitvā āha | kā imasyaivaṁ durvarṇasya alpeśākhyasya bhikṣān dāsyati | sā jalpati | na ete kāyaprāsādikā icchīyanti | citta-prāsādikā ete icchīyanti | sā dān āha | meno tasya demi | sā dāni daridrā strī āha | ārya-dhīte dehi me yan mamādyabhaktaṁ tvayā dātavyam tam aham imasya dadāmi | tāya dāni ājñaptaṁ | yan tavādya-bhaktaṁ prāpuṇati taṁ gṛhītvā udake prakṣipāhi etasya vā dehīti | tāya taṁ bhaktaṁ pratiladbhaṁ | hastasyaivaṁ kṛtvā prasādena tasya pratyeka-buddhasya dattaṁ | sa pratyekabuddhas vata eva vaihāyase prakrāntaḥ | sā dāni dṛṣṭvā tuṣṭā udagrā ātta-manā gṛhaṁ praviṣṭā | śreṣṭhinā ca dṛṣṭo gṛhāto ṛṣī vaihāyasena prakrānto | tataḥ śreṣṭhi gṛhaṁ praviṣṭo pṛcchati | kocid iha ṛṣiḥ praviṣṭaḥ | āha | praviṣṭo | āha | kiñcit tasya dattaṁ | āha | nahi | imāya daridra-striyāya dattaṁ śreṣṭhī utkaṇṭhito īdṛśo dakṣiṇīyo mama gṛhaṁ praviṣṭo na ca saṁmānito | so dāni śreṣṭhī tāṁ striyam āha | dehi me etaṁ puṇyaṁ yaṁ tvayā adya sañcitaṁ | dadāmi te prabhūtaṁ hiraṇyaṁ suvarṇaṁ | sā dān āha |

kṣīyati sarvaṁ dhana-dhānyaṁ jātarūpaṁ rajataṁ ca |
na kṣīyante puṇye-phalaṁ dattaṁ munīnāṁ sarvathā || || 7 ||

yad aham evaṁ daridrā para vaktavyā anyathā |
etādṛśānām adarśanāt asaṁvibhāgāc ca bhogānāṁ || || 8 |

durvarṇatāya mucye haṁ avaikalyatā ca bhogehi |
mā para-datta-jīvinī āvaśā para-kulehi || || 9 ||

evaṁ caṁkrameyaṁ na bhe yathā caṁkramase vīra |
evaṁ sīyā vīta-rāgā bhava-bandhana-vimuktā || || 10 ||

pāratrikaṁ sunihitaṁ avaikalyatā hṛṣṭā |
bhavāmi muditā --- dattvā ṛṣisya āhāraṁ || || 11 ||

ito cyavitvā upapadyiṣyāmiṣyaṁ nandane ramye
tatra pravicāriṣyaṁ deva-gaṇa-samākule | ||
bhaktaṁ samaye dānaṁ dattaṁ mayā
suvihitasya duḥkha-prahāṇāya || 12 ||

atha śreṣṭhinā sā bhāryā avasāditā | sā daridrā strī bhaṭṭārikā sthāpitā |

syād vo bhaginyaḥ anyā sā daridrā strī naitad evaṁ draṣṭavyaṁ | aham eva sā daridrā strī | yaṁ so mayā pratyeka-buddho piṇḍapātena pratimānito prasanna-cittāya tasya karmaṇo vipākenāhaṁ prāsādikā | peyālaṁ | api tu bhaginyaḥ naitad evaṁ mayā kuśala-mūlam avaropitaṁ yenāhaṁ prāsādikā darśanīyā | kṣiprādhigamā yaca | anyadā pi mayā kuśala-mūlaṁ avaropitaṁ |

bhūta-pūrvaṁ bhaginyo ’tīte ’dhvani vārāṇasīyaṁ nagare kāyaci striyāya loha-cakraṁ paṭalake kṛtvā puṣpehi okiritvā kāśikena vastreṇa praticchādeyitvā bhagavato kāśyapasya dattaṁ | dattvā ca praṇidhānam akārṣīt | rathasya cakraṁ sa-nābhi-nemikaṁ vastrottamena prati-cchādayitvā ye muni-vara-sākṣi-kṛtā hi dharmā aham api taṁ sākṣikaromi dharmaṁ | sā dāni kenacit kāryeṇa aparādhinī svāminā avasāditā | sā dāni utkaṇṭhitā | āha | dhig astu strībhāvaḥ | paribhūto mātṛgrāmaḥ | gacchāmi udbandhiṣyaṁ | sā rajjum ādāya nirgatā | tatra ca nātidūre bhagavato kāśyapasya stūpaṁ dṛṣṭvā prasāda-jātā | alaṁkāra-vibhūṣitā kāśika-vastra-prāvṛtā candānuliptagātrā sā cintayati | ahaṁ mariṣyaṁ | bhagavato kāśyapasya stūpe pūjāṁ kariṣyaṁ | sā pra sanna-cittā tāni alaṁkārāṇi muñcitvā stūpe avakiritvā kāśikena vastreṇācchādayitvā candanenānulimpitvā praṇidhānaṁ akārṣīt | an-āgate ’dhvani evam-vidhaṁ śāstāram ārāgīyeyaṁ | sa ca me dharman deśeya tasyāhaṁ dharman deśitam ājāneyan ti | sā tahim udbandhitvā kāla-gatā | tāvattriṁśa-bhavane upapannā | apsara-sahasra-parivṛtā sā tahiṁ yāvad-āyuḥ sthitvā tataś cyavitvā manuṣyeṣūpapannāḥ | vaiśalīyaṁ kāpilasya gotrasya brāhmaṇa-kule upapannā | tāye dāni jñātikehi bhadreti nāma kṛtaṁ | an-arthikā kāma-guṇehi pañcahi yā niṣ-kramitvā pravrajitā sarvāsrava-kṣayam akārṣīt | kāśikāni vastrāṇi pratyagraṁ cānulepanaṁ bhagavato kāśyapasya yā prasannābhiropayet | sā kāpileyī bhagavato pādāṁ vandati śāstuno | yāvad bhagavān āha | tena hi daka-śāṭikā nāma kartavyā | bhikṣuṇīyo āhaṁsuḥ | paśya bhagavan katham iyaṁ bhadrā sthavira-mahā-kāśyapena sārdhaṁ pravrajitā | bhagavān āha | na etarhi meyeva ete ubhaye pravrajitā | anyadāpy ete ubhaye pravrajitāḥ | anyadāpi bhagavan anyadāpi bhikṣuṇīyo |

bhūta-pūrvaṁ bhikṣuṇīyo atītam adhvānaṁ catvāro rāja-ṛṣayaḥ kumbhakāra-kule vāsam upagatāḥ |

khāṇuvarṇaḥ kaliṅgānāṁ gandhārānāñ ca bhārgavo |
nimī rājā videhānāṁ ugrasenaś ca kṣatriyaḥ || 13 ||

ete catvāro rāja-ṛṣayaḥ ugra-tejā mahā-balā kumbhakāra-kule vāsa eka-rātram upāgamat | kumbha-kāram upasamkramya tān eva paripṛcchati | kiṁ dṛṣṭvā śrutvā vā pravrajyām ārocatha |

khāṇuvarṇaḥ mahārājā kaliṅgānāṁ nara-ṛṣabhaḥ |
pṛcchito kumbhakāreṇa idam vacanam abravīt || 14 ||

śaṁkhāṁ suvarṇottara-niṣṭhitān nāri |
pinandhana pinandhati
śabda dvitīyā tu samāgatā yato ramāgatā yato
saṁsarga-doṣaṁ dṛṣṭvā śrutvā ca
bhikṣu-caryāñ carāmi || 15 ||

bhārgavo pi mahārājā gandhārāṇāṁ nararṣabhaḥ |
pṛcchito kumbhakāreṇa idam vacanam abravīt || 16 ||

dvijā tu kuṇapasya kāraṇā |
ekasyāsti bahukā patanti |
āhāra-hetoḥ paridhāvanti |
tāṁ dṛṣṭvā bhikṣu-caryāñ carāmi || 17 ||

nimī api mahārājā vaideho mithilādhipaḥ |
pṛcchito kumbhakāreṇa idam vacanam abravīt || 18 ||

ah adṛśī megha-samāna-varṇāṁ |
telāpakāṁśa-cchuritān samānān |
tām e va phala-hetor vibhagna-gatāṁ
dṛṣṭvā saṁvigno bhikṣu-caryāñ carāmi || 19 ||

ugraseno pi mahārājā kṣatriyāṇāṁ nararṣabho |
pṛcchito kumbhakāreṇa idam vacanam abravīt || 20 ||

rṣabhas tādṛśāya śobhāya madhye |
calat-kakuda-varṇena vapuṣā upeto |
tam adṛśāsi kāma-hetor vibhagna- |
bhagnaṁ taṁ dṛṣṭvā bhikṣu-caryām carāmi || 21 ||

sarve ime deva-samā samāgatāḥ |
agnir yathā prajvalito niśāya |
ahaṁ api pravrajiṣyaṁ ..... |
apahāya kāmāni manoramāṇi || 22 ||

kumbhakāra-bhāryā kathayati |
ayam eva kālo nahi anyad asti |
anuśāsako nāsti ito bahirdhā |
ahaṁ api pravrajiṣyaṁ |
putrakā mahyaṁ kahiṁ gamiṣyanti || 23 ||

āmaṁ pakvan na jānanti atha loṇam aloṇakaṁ |
śakunīva muktā puruṣasya hastāt |
ajāta-pakṣā bālā putrakā ajānakāḥ || 24 ||

pravrajitam anupravrajāmi
carantam anucarāmy ahaṁ || 25 ||

nimī rājā bodhisattvaḥ kaliṅga pi śārisutaḥ |
ugrasenaś ca maudgalyo ānando āsi bhārgavo |
kumbhakāraḥ kāśyapo āsi bhadrā sā kumbhakārikā || 26 ||

tadāpy ete ubhaye pravrajitāḥ |
etarhy apy ete ubhaya pravrajitāḥ || 27 ||

bhagavatā dāni bhikṣuṇīnām udaka-śāṭikā anujñātā | bhikṣuṇīyo dāni tathāgatān paṭaṁṭān daka-śāṭikāṁ kurvanti | bhagavān āha | tena hi na kṣamati yathāgataṁ paṭaṁ daka-śāṭikāṁ kartuṁ | yāvac chikṣāpadaṁ prajñaptaṁ |

Ruling

dake-śāṭikāṁ bhikṣuṇīya kārāpayantīya praprāmāṇikā kārāpayitavyā | tatredaṁ pramāṇan | dīrghaśo catvāri vitastiyo | sugata-vitastinā | tiryag dve tad uttariṁ kārāpaye cchedana-pācattikaṁ |

Definitions

• daka-śāṭikā ti yā sā bhagavatā anujñātā |
• kārāpayantīye ti svayaṁ kuryāt pareṇa vā kārāpaye |
• prāmāṇikan ti tatredaṁ pramāṇaṁ catvāri vitastiyo |
• sugata-vitastinā ti sugato nāma tathāgato ’rhan samyaksambuddho tasya yo vitasti so dvy-ardho mañcaka-pādo

tiryag dve tad uttariṁ kārāpaye pācattikaṁ |

Permutations

atha dāni ekānte nikuñje pradeśe snāyanti vinā daka-śāṭikāya an-āpattiḥ | bhikṣur api vinā daka-śāṭikāya snāyati vinayātikramam āsādayati | atha nikuñja-pradeśe snāyati vinā daka-śāṭikāya an-āpattiḥ | tena bhagavān āha |

Restatement of rule

daka-śāṭikāṁ bhikṣuṇīya kārāpayantīya prāmāṇikā kārāpayitavyā | tatredaṁ pramāṇaṁ | dīrghaśo catvāri vitastiyo | sugata-vitastinā | tiryag dve | tad uttarim kārāpaye cchedana-pācattikaṁ ||